نقشه شناختی فازی عوامل کلان تعیین کننده سلامت جمعیت در ایران

مقدمه و اهداف: ارتقاء سلامت از مهم‌ترین وظایف سیاستگذاران و اهداف توسعه پایدار ‌است. از این‌رو پژوهش حاضر باهدف تعیین مهم‌ترین عوامل کلان تعیین‌کننده سلامت جمعیت در ایران و به تصویر کشیدن روابط علّی میان این عوامل انجام شد. روش کار: پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد ترکیبی در سه مرحله انجام شد. ابتدا با تحلیل محتوای منابع موجود در بازه 2000-2019، تعیین‌کننده‌های کلان اجتماعی سلامت شناسایی و غربالگری عوامل، به روش دلفی فازی و نظرسنجی از 15 نفر از خبرگان انجام شد. درنهایت روابط علّی میان تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت در قالب نقشه شناختی فازی(fcm) نشان داده شد. یافته‌ها: در مرحله اول 96 عامل موثر بر سلامت در سطح کلان شناسایی شد که در دو طبقه اصلی ملی و جهانی و 16 زیر طبقه قرار گرفت. پس از غربالگری 8 مورد که دارای اهمیت کمتری در سلامت جمعیت بود حذف شد. تحلیل روابط علّی نشان داد سیستم اقتصادی با درجه مرکزیت 21/06 و خروجی 10/91 مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عامل موثر بر سلامت جمعیت در سطح کلان است. پس از آن حکمرانی و سیاست‌گذاری و سیاست‌های ملی به ترتیب با درجه مرکزیت 20/25 و 20/19 قرار داشتند. نتیجه‌گیری: بدون در نظر گرفتن روابط علّی، نظام سلامت دارای بیشترین اهمیت در سلامت جمعیت است. اما با در نظر گرفتن روابط علّی، سیستم اقتصادی مهم‌ترین عامل بوده و نظام سلامت در میان سه عامل اول قرار ندارد. بنابراین تجزیه‌ و تحلیل نقشه شناختی فازی به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا با درک اولویت‌ها و پیوند بین بخش‌ها در توسعه و اجرای سیاست‌های سلامت‌محور، بهترین سیاست‌ها را اتخاذ نمایند.

fuzzy cognitive map of macro determinants of population health in iran

background and objectives: health promotion is a crucial task for policymakers. therefore, this study aims to identify the key factors that determine population health in iran and illustrate the causal relationships between these factors.methods: the research was conducted using a mixed-method approach in three stages. first, macro social determinants of health were identified by analyzing available resources from 2000 to 2019. screening of factors was carried out through the fuzzy delphi method and a survey involving 15 experts. finally, the causal relationships between the social determinants of health were depicted using a fuzzy cognitive map.results: initially, 96 health determinants were identified at the national and global levels. after the screening, 8 factors that had less significance in population health were excluded. in terms of causal relationships, the economic system emerged as the most important and influential factor, with a centrality degree of 21.06 and an out-degree of 10.91. following that, governance and policy-making, as well as national policies, were ranked with centrality degrees of 20.25 and 20.19, respectively.conclusion: irrespective of the causal relationships, the health system holds the utmost importance in population health. however, when considering the causal relationships, the economic system takes precedence as the most critical factor, while the health system does not rank among the top three factors. therefore, the analysis of fuzzy cognitive maps assists policymakers in understanding priorities and the interconnectedness between sectors in developing and implementing health-oriented policies across all sectors, enabling the adoption of the most effective policies.