آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری فضای مجازی در ایران؛ بر پایه نظریه پسا‌توسعه‌گرایی

بطورکلی، اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه فضای مجازی، آنچنان که باید و شاید محقق نگردیده است. نوشتار حاضر با طرح این سوال اصلی که چرا سیاست‌گذاری فضای مجازی در ایران در دستیابی به اهداف مندرج در اسناد بالادستی، ناکام بوده است؟ در صدد برآمده تا با کاربست روش توصیفی تبیینی که از جمله روشهای کیفی محسوب می‌شود، از منظری آسیب‌شناسانه و مبتنی بر نظریه پساتوسعه‌گرایی، علل این ناکامی‌ها را تبیین نماید. یافته‌های این بررسی حاکی از آن است که تکیه بر «الگوی نهادی» و سپس «الگوی گروهی» در امر سیاستگذاری فضای مجازی در ایران، زمینه ساز ناکامی سیاست‌گذاری فضای مجازی در دستیابی به اهداف کلان تعیین شده در این حوزه (از جمله، بومی‌سازی زیرساخت، تولید محتوای مناسب داخلی، افزایش سواد رسانه‌ای و..) بوده است؛ حال آنکه سیاست‌گذاری فضای مجازی بر مبنای رویکرد «پساتوسعه‌گرایانه» می‌توانست با برجسته‌سازی نیازهای اساسی و بومی کشور در عرصه فضای مجازی، تمرکز‌زدایی و تقویت مشارکت مردمی و نهادهای مدنی در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها در حوزه فضای مجازی، زمینه تحقق اهداف مندرج در اسناد بالادستی در این حوزه را فراهم نماید.

The pathology of cyberspace policy in Iran based on the theory of post-developmentalism

In general, the goals set out in the upstream documents of the Islamic Republic of Iran in the field of cyberspace have not been achieved as they should have been. The present article raises the main question of why cyberspace policymaking in Iran has failed to achieve the goals set out in the upstream documents? It seeks to explain the causes of these failures from a pathological perspective based on postdevelopmentalist theory, using the descriptiveexplanatory method, which is considered as a qualitative method. The findings of this study indicate that relying on the &institutional model& and then the &group model& in cyberspace policy in Iran, underlies the failure of cyberspace policy in achieving the goals set in this area (including, localization of infrastructure , Production of appropriate internal content, increase of media literacy, etc.); However, cyberspace policymaking based on the &postdevelopmentalist& approach could achieve the goals set out in the above documents by highlighting the basic and indigenous needs of the country in the field of cyberspace, decentralization and strengthening the participation of people and civic institutions in decisionmaking and implementation of policies in cyberspace.