سلسله‌مراتب استخدام و استعباد در مدینه‌ (در فلسفه سیاسی فارابی)

فلسفه سیاسی فضیلت‌محور، جهت تحقق سعادت فردی و جمعی، تعاطی برخی از مقولات اجتماعی را پیش‌فرض می‌گیرد. در میان سنت فکر فلسفی اسلامی، فارابی در منظومه فلسفه سیاسی خود، علاوه بر مدینه و ریاست آن به دوستی مدنی، عدالت و تعاون نیز پرداخته است این سه مقوله ارتباط تنگاتنگ با یگدیگر دارند. بررسی اندیشه‌ سیاسی فارابی به شیوه تحلیل محتوای فلسفی نشان می‌دهد که به رغم وجود دوستی مدنی در همه مدینه‌ها، نوع رابطه برآمده از دوستی مدنی در هر یک از مدینه‌های فاضله و غیرفاضله متفاوت است. دوستی در هر مدینه‌ای، دوستی بر سر چیزی (یک امر محبوب) است که در ابتدا همکاری مدنی را باعث می‌شود و در نهایت شکل مدینه را مشخص می‌سازد. از این نظر، پرسش پژوهش حاضر این است که دوستی مدنی در هر یک از مدینه‌های فاضله و غیرفاضله، چه رابطه‌ای را برای اعضای آن مدینه، و به ویژه بین رئیس و اعضا، ایجاب می‌کند؟ با تحلیل محتوای آثار فارابی به ویژه دو اثر «آراء» و «سیاست» آشکار می‌شود که نوع رابطه برآمده از دوستی مدنی در مدینه فاضله، رابطه «استخدام» و در مدینه‌های غیرفاضله، رابطه «استعمال یا استعباد» (عملگی و بردگی) را ایجاب می‌کند. این نوع رابطه‌ها پیامدهای خاصی را برای تحقق سعادت در هر مدینه دارند.

Ministering Relationship (Estekhdam) and Enslaving Relationship (Esteebad) in City according to alFarabi’s Thoughts

The virtues political philosophy presupposes the coherence of categories like justice, cooperation, friendship, leadership for realizing the individual and civil happiness in the city. Among the Moslem philosophers, alFarabi described the civil friendship, cooperation and justice. Analyzing the thoughts of alFarabi shows despite the civil friendship exists in all various kind of cities, the relationship resulted by civil friendship is different in every specific virtuous and nonvirtuous cities. The question of this paper is that what is the relationship between civil friendship and the kind of relationship in each city in alFarabi’s thought? Based on this question and with the method of philosophical content analysis of Farabi’s political philosophy, it would be clear that civil friendship is the binding matter of members of city. Civil friendship shapes the form of cities, too. In fact, the knowledge which determines the happiness would appear in a friendly matter that shapes all civil affairs and cooperation. Accordingly, the most important finding of this paper is that depending to the excellent matter to be followed by people as the members of city, the excellent city will shaped and based on matters as like pleasure, joy, power, and so, the opponent of excellent city (or ignorant cities) will appeared. The relationship in the first is ESTEKHDAM (ministering), and in the latter is ESTEEBAD (enslaving). So, based on the civil friendship, the different kinds of excellent and nonexcellent cities will shaped and each city requires the certain relations between leader and its members.