توسعه روشی برای شناسایی و اولویت ‌بندی مناطق مولد سیلاب در حوضه های آبخیز (بازنگری روشssse) (مطالعه موردی: حوزه آبخیز شمس آباد)

یکی از راهکارهای اساسی برای کنترل و کاهش اثرات مخرب سیل، شناسایی مناطق سیل خیز در حوضه های آبخیز است. تا کنون روشهایی برای شناسایی مناطق مولد سیلاب معرفی شده است اما در سالهای اخیر برای بررسی وضعیت سیل خیزی حوضه های آبخیز بیشتر از روش تکرار حذف انفرادی زیرحوضه (ssse ) استفاده شده است. در این روش سهم مشارکت زیرحوضه های سیل خیز و اولویت بندی آنها با استفاده از تحلیل هیدروگراف سیل خروجی کل حوضه صورت می گیرد زیرا فرض بر این است که دبی سیل حداکثر در خروجی حوضه اتفاق می افتد. در مقاله حاضر ، روندیابی هیدروگراف زیرحوضه ها در شبکه آبراهه های داخل و خروجی کل حوضه برای تعیین محل بالاترین دبی سیل تولید شده با استفاده از همین روش مد نظر قرار گرفته تا توجه کاربران روش (ssse) را به این نکته جلب کند که بالاترین سیل تولید شده ممکن است نه در خروجی حوضه بلکه در داخل حوضه آبخیز روی دهد. از این رو برای شناسایی مناطق سیل خیز نباید همیشه از تحلیل هیدروگراف خروجی حوضه استفاده شود. بدین منظور حوزه آبخیز سمیش رود با وسعتی معادل1680کیلومتر مربع و گستره ارتفاعی 1200 تا 2500 متر، به 28 زیرحوضه تقسیم شد. برای محاسبه خصوصیات فیزیکی زیرحوضه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) بهره گرفته شد. با استفاده از داده های ایستگاههای هواشناسی حوضه و مناطق همجوار هیتوگراف بارش های طراحی 6 و 12 ساعته با دوره بازگشت2، 20، 50 و 100 ساله بدست آمد. پس از اجرای مدل هیدرولوژی hms، و روندیابی هیدروگراف دبی زیرحوضه ها تا خروجی حوضه نتایج شبیه سازی بارش- رواناب نشان داد که محل بالاترین دبی تولید شده در مناطق میانی حوضه (j5) بوده و فقط نیمی از زیرحوضه های مناطق بالادستی در بالاترین سیلاب حوضه مشارکت داشته اند. اولویت بندی زیرحوضه ها نشان داد که زیرحوضه b بیشترین مشارکت را در تولید سیل محل تلاقی شماره 5 داشته و بعد از آن زیرحوضه های c و a و g1 و h1 قرار دارند. کمترین مشارکت از آن زیرحوضه m2 بوده است .

An overview to identification and prioritization of flood prone areas using SSSE method in sub-watersheds

One of the basic strategies for floods control, is identify and spatial prioritization of flood prone areas within a watersheds. However, several methods have been introduced to identify flood generation areas, but in recent years a new method called Successive Single Subwatershed Elimination (SSSE) , is used to identify sub basins that contributed to flood generation in a catchment. In this method, the flood potential areas are determined by hydrograph analysis in watershed outlet; while the maximum flood may not occur in watershed outlet. Thus, it is necessary to investigate the whole tributaries and sub watersheds in order to determine the location of maximum flood formation. In this article employ the above approach to determine flood prone areas in Shamsabad basin using streamflow routing technique. The Shamsabad basin with an area of 1680 km sup2; and an elevation range of 1,200 to 2,500 meters was divided into 28 subbasins. Subbasin physical characteristics were measured in geographical information system (GIS). Design storm return period for 2, 5, 20, 50 and 100 years in 2, 5 and 12 hour duration were calculated using meteorological data. Then hydrologic HMS model was run. The results showed that the highest flood rate has occurred in the central basin at junction5. The only half of the upper parts of watershed contributed in this junction flood. It was concluded that identification and prioritization of the risk of flood prone areas should be based on the location of maximum flood within the catchment not rely on outlet hydrograph analysis. Prioritization of flood prone areas showed that, the B subwatershed has the most contribution in J5 flood formation and after that are C, A, G1 and H1 subwatersheds.