مدل‌سازی اثر نوع و الگوی پراکنش مکانی کاربری‌ اراضی بر تغییرات آب‌نمود جریان

ارزیابی اثرات پراکنش و موقعیت مکانی کاربری اراضی بر خصوصیات هیدرولوژیک و تغییرات زمانی آب‌نمود جریان می‌تواند اطلاعات مورد نیاز در تصمیم‌گیری موفق اقدامات مدیریت پوشش گیاهی و در نهایت مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز را فراهم کند، حال آن‌که تاکنون به این موضوع کم‌تر توجه شده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم مشارکت انواع کاربری اراضی و پراکنش مکانی آن‌ها بر تغییرات رفتار آب‌نمودهای رگبار حوزه آبخیز کوچک رودخانه گلاز اشنویه با مساحت 103 کیلومترمربع در استان آذربایجان غربی انجام پذیرفت. به این منظور پس از انجام مراحل اجرا ، واسنجی و اعتبارسنجی مدل زمان-مساحت کلارک، منحنی هم‌زمان تمرکز حوزه آبخیز مورد مطالعه به‌روش توزیعی-مکانی زمان پیمایش استخراج شد و پس از تهیه هیستوگرام زمان- مساحت و لحاظ مساحت هر یک از کاربری‌ها، آب‌نمود جریان به‌کمک بارش طرح ورودی و مدل زمان-مساحت شبیه‌سازی شد. سپس بر اساس توزیع مقادیر دبی آب‌نمود در بازه‌های هم‌زمان تمرکز، و نیز دبی اوج آب‌نمود با لحاظ مساحت و نیز الگوی پراکنش کاربری اراضی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج، تاثیر موقعیت و مساحت کاربری‌های اراضی در هیستوگرام زمان- مساحت و در نتیجه در تغییرات آب‌نمود رگبار منعکس شده است. هم‌چنین بر اساس مقایسه نتایج مقادیر دبی اوج، بیش‌ترین دبی‌ها به‌ترتیب به کاربری مرتع، کشاورزی و سپس جنگل اختصاص داشت. سهم حجم رواناب تولیدی نیز به‌ترتیب برابر 84، 12 و 4 درصد در کاربری‌های مرتع، کشاورزی و جنگل بود. با استفاده از روش مذکور می‌توان به شبیه‌سازی اثر تغییرات کاربری اراضی بر تغییرات زمانی و نیز مقادیر مولفه‌های مختلف آب‌نمود پرداخت.