بهینه سازی الگوی کشت به منظور کاهش فرسایش خاک، مطالعه موردی: آبخیز قوشچی

خطرات ناشی فرسایش خاک در حوزه‌های آبخیز از عمده‌ترین مشکلاتی است که به طور همه جانبه تعادل اکولوژیک آبخیزها را تحت تاثیر قرار داده است. این تحقیق با هدف تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به منظور کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنان حوزه آبخیز قوشچی واقع در استان آذربایجان‌غربی انجام شد. ابتدا میزان درآمد‌ها و هزینه‌های کاربری‌های موجود با مطالعات میدانی محاسبه گردید. سپس خسارات ناشی از فرسایش با تبدیل میزان فرسایش خاک به سطح اراضی با کاربری مشخص و با عمق خاک معادل برآورد شد. برای سه گزینه مختلف شامل وضعیت فعلی کاربری‌ها بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت فعلی کاربری‌ها با اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری‌ها، مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی به وسیله نرم‌افزار lingo برقرار و بهینه‌سازی به روش سیمپلکس حل گردید. در نهایت مناسب‌ترین گزینه کاربری و مدیریت اراضی با مقایسه میزان فرسایش و سود در هر یک از گزینه‌ها تعیین و شرایط موجود و شرایط توصیه شده مقایسه گردید. نتایج نشان داد سطح کاربری‌های فعلی جهت کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنین حوزه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر کند. در شرایط بهینه سطح اراضی باغی از 408 هکتار به 507 هکتار، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی از 169 هکتار به 136 هکتار و سطح اراضی دیم نیز از 636 هکتار به 570 هکتار تغییر می‌یابد. علاوه بر این نتایج نشان داد که در صورت بهینه‌سازی کاربری اراضی، میزان فرسایش خاک و سوددهی کل حوزه به ترتیب 75/0 درصد کاهش و 68/3 درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی 27/42 درصد کاهش و 39/21 درصد افزایش، و در شرایط استاندارد 95/60 درصد کاهش و 20/24 درصد افزایش می‌یابد. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نیز نشان داد که تغییر در سطح اراضی باغی و مرتعی، بیشترین تاثیر را در افزایش میزان سوددهی و کاهش فرسایش خاک حوزه آبخیز قوشچی دارد.