بررسی تاثیر خشکسالی های اقلیمی و آب شناختی بر منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت یزد- اردکان)

آب یک منبع قابل تجدید است که همواره به عنوان یک رکن اصلی توسعه مطرح بوده است. با افزایش جمعیت و افزایش نیاز آب در بخش های مختلف کشاورزی، صنعتی، شرب و بهداشت، فشار زیادی به منابع آب زیرزمینی وارد شده است. این مساله در کنار وقوع خشکسالی های شدید و طولانی مدت، چالش های جدی را برای کشور، به ویژه برای مناطق خشک و نیمه خشک پدید آورده است. دشت یزد- اردکان یکی از مهم-ترین مراکز جمعیتی ایران مرکزی را تشکیل می دهد و قرار گیری بزرگ ترین شهر های استان یزد در پهنه این دشت، هم چنین جای داشتن بزرگ ترین ذخیره آبی استان در آبخوان های این دشت، بر اهمیت آن افزوده است. در این پژوهش، تاثیر خشکسالی های اقلیمی و آب شناختی بر منابع آب زیرزمینی بررسی و تاخیر زمانی بین وقوع این دو پدیده در این دشت تعیین گردید. به منظور بررسی شدت و مدت خشکسالی اقلیمی از نمایانه استاندارد بارش (spi) و جهت بررسی خشکسالی آب شناختی از نمایانه منابع آب زیرزمینی (gri) استفاده گردید. نمایانه های مذکور در مقیاس زمانی ماهانه و سالانه محاسبه و رابطه بین آن ها بررسی شد. نتایج نشان داد که طی50 سال اخیر، وضعیت خشکسالی اقلیمی نسبت به ترسالی اقلیمی، در محدوده مورد مطالعه، حدود 3/1 برابر بوده است و تکرار خشکسالی اقلیمی در دهه اخیر نسبت به چهار دهه گذشته، چهار برابر شده است. نتایج بررسی تغییرات سطح آب زیرزمینی در چهار دهه اخیر حاکی از روند نزولی آن بوده و متوسط افت سالانه سطح ایستابی، حدود 5/0 متر در سال است. نتایج بررسی رابطه بین شاخص spiو gri نشان داد با افزایش پایه زمانی، ضریب همبستگی آنها نیز افزایش می یابد. هم چنین بین وقوع خشکسالی اقلیمی و هیدرولوژیکی در مقیاس سالانه تاخیر زمانی وجود دارد و میزان تاخیر زمانی بین خشکسالی های اقلیمی و آب شناختی ، حدود 1 تا 2 سال برآورد شد.