مروری بر پایش اقدامات مدیریتی و پاسخ‌ هیدرولوژیکی در آبخیزهای معرف و زوجی کشور- بخش اول

اوایل قرن 20، به‌سبب آغاز تحقیقات آبخیزهای زوجی در چندین منطقه از جهان، منحصر به فرد بوده است. به‌نحوی‌که در بین 1930 تا 1970 گسترش قابل توجهی در احداث آبخیزهای زوجی صورت گرفت. در حال حاضر به‌سبب داشتن پتانسیل‌های ویژه و بهره‌مندی از امکانات تحقیقاتی مناسب برای اهداف مدیریتی و حفاظتی در حال استفاده هستند. بی‌شک، بدون داشتن داده‌های مقایسه‌ای حاصل از رویکرد آبخیزهای زوجی، تعیین روابط علت و معلولی تغییرات محیطی و بزرگی اثرات آن‌ها در برخی از شرایط خاص دشوار است. هر چند مرور آزمایش‌های حاصل از آبخیزهای زوجی در سطح جهان توسط محققان مختلفی انجام شده است، اما متاسفانه به‌سبب رواج انتشار مقالات داخل کشور به زبان فارسی، مرور مطالعات آبخیزهای زوجی از دید مطالعات مروری جهانی مغفول مانده است. بر همین اساس، مقاله حاضر با هدف بیان کارکرد و معرفی آبخیزهای معرف و زوجی و نیز تحلیل کلی از مطالعات صورت گرفته در زمینه شاخص‌های مختلف پایش اقدامات مدیریتی و پاسخ هیدرولوژیکی انجام شد. تحلیل نتایج حاصل از مطالعه شاخص‌های ارزیابی در آبخیزهای معرف و زوجی کشور نشان داد که شاخص‌های مورد مطالعه در سه دسته اصلی هیدرولوژی، شیمیایی و بیوفیزیکی قابل دسته‌بندی هستند. شاخص‌های هیدرولوژی و شیمیایی به‌ترتیب دارای بیش‌ترین و کم‌ترین فراوانی مطالعات بوده‌اند. 

monitoring of management practices and hydrological response in the representative and paired watersheds of iran-part one

the early 20th century has been unique because of the initiation of paired watersheds (pws) research in several world regions. so that, between 1930 and 1970, there was a significant expansion in the setting up pws. they are currently being used for management and conservation objectives due to their special potential and appropriate research facilities. undoubtedly, without having comparative data from the pws approach, it is difficult to determine the cause-and-effect relationships of environmental changes and the magnitude of their impacts in some specific conditions. however, a review of experiments from pws worldwide has been done by various researchers, unfortunately, due to the prevalence of publishing domestic articles in the persian language, the review of studies on pws has been neglected from the point of view of international review studies. based on this, this article aims to express the function and introduction of representative and paired watersheds, as well as a general analysis of the studies conducted in the field of various monitoring indicators of management practices and hydrological response. the analysis of the results obtained from the study of the assessment indicators showed three main categories of hydrology, chemical, and biophysical. the hydrological and chemical indicators have the highest and lowest frequency of studies, respectively.