شبیه سازی تغییرات ریخت‌شناسی رودخانه در شرایط حذف سد وشمگیر-گرگانرود

حذف سد از روش‌های احیاء زیست‌بوم رودخانه است. در پژوهش حاضر، حذف سد وشمگیر بر روی رودخانه گرگانرود در استان گلستان، به دلیل حجم بالای رسوبات درون مخزن و پایان عمر مفید آن موردنظر قرار گرفت. سه سناریو جهت حذف سد وشمگیر انتخاب شد: 1 حذف کامل (مشابه شکست ناگهانی سد در روز آفتابی با مخزن پر از آب)؛ 2 حذف پله‌ای سرریز؛ و 3 حذف با رسوبات پایدار. مدل‌سازی سه سناریو حذف سد مدل یک‌بعدی hecras برای جریان ناپایدار با انتقال رسوب در شش بازه با طول 128 کیلومتر (از سد وشمگیر تا دهانه دریای خزر) انجام یافت. نتایج نشان داد که سناریو اول بیشترین میزان فرسایش و رسوب‌گذاری را در بازه‌های رودخانه ایجاد می‌کند. بیشترین رسوب‌گذاری در بازه اول (21 کیلومتر پائین‌دست سد وشمگیر) و بیشترین فرسایش در بازه ششم (به‌سوی دریا) است. در سناریو دوم، شدت تغییرات بستر رودخانه کمتر شده؛ و بیشترین رسوب‌گذاری و فرسایش به ترتیب در بازه اول و پنجم روی خواهد داد. نتایج مدل‌سازی سناریو سوم، به دلیل شدت‌های کم فرسایش و رسوب‌گذاری، با عدم قطعیت همراه بود. سناریو دوم (حذف پله‌‌ای سرریز) به‌دلیل شدت تغییرات کمتر بستر و قابلیت بازتوانی تدریجی زیست‌بوم رودخانه، به‌عنوان بهترین گزینه پیشنهاد می‌گردد.

Simulation of River Morphological Changes under Voshmgir Dam Removal Condition- Gorganrud River

Dam removal is one of the methods of restoring the river ecosystem. In the present study, the removal of the Voshmgir Dam on the Gorganrud River, Iran, was considered, because of the high volume of sediment deposition in the reservoir and the loss of its useful life. Three scenarios were selected for the removal of the dam: 1 complete removal; 2 stepped removal of the spillway; and 3 removal with stable sediments. Numerical modeling for river morphological changes was performed using HECRAS model for unsteady flows with sediment transport. The erosion and sedimentation processes were simulated in six reaches (from the Voshmgir Dam to the Caspian Sea), with total length of 128 km. The results indicated that the first scenario causes the highest rate of both erosion and sedimentation in the river reaches. In the second scenario, the intensity of riverbed changes is considerably reduced, and the highest deposition and erosion occurs in the first and the fifth reaches, respectively. The simulation results from the third scenario were uncertain. The second scenario (stepped removal of the spillway) is recommended due to the less impacts on the riverbed changes, and gradual processes of riverecosystem rehabilitation