تعیین عوامل اثرگذار بر توسعه‌ی آبکندها در حوزه‌ی آبخیز مزایجان استان فارس با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره

فرسایش آبکندی یکی از عوامل تخریب اراضی است که با از دست رفتن خاک حاصل خیز، موجب خسارت زیادی می شود. به این منظور، در پژوهش حاضر با استفاده از رابطه ی کوک ران، 40 آبکند به منظور اندازه گیری در حوزه ی آبخیز مزایجان واقع در جنوب شرق استان فارس انتخاب شد. جهت تعیین فاکتورهای تاثیرگذار بر طبقه بندی نمونه ها، از روش تحلیل عاملی استفاده گردید. به منظور تعیین موثرترین عوامل در ایجاد و گسترش و تولید رسوب آبکند ها از روش رگرسیون چند متغیره ی پس رونده استفاده شد. نتایج نشان داد مساحت آبخیز ایجاد آبکندها تابع متغیرهای درصد خاک لخت، ماده ی آلی و شن است. به طوری که با افزایش هر درصد خاک لخت مقدار 0.379 به مساحت آبخیز ایجاد آبکندها اضافه می‌شود و به میزان هر واحد درصد ماده ی آلی خاک و درصد شن به ترتیب مقدار 0.349 و 0.363 واحد از مساحت آبخیز ایجاد آبکندها کاسته می‌گردد. همچنین در تعیین عوامل اثرگذار بر حجم آبکندها درصد شن، مهم ترین عامل اثرگذار بر کاهش حجم آبکندها بود. بنابراین به منظور جلوگیری از توسعه ی آبکندها و کاهش تولید رسوب باید توجه بیشتری به کنترل فرسایش در پیشانی آبکندها داشت؛ از این رو می توان با ایجاد و حفظ پوشش‌گیاهی، مدیریت مناسب مراتع و قرق آن ها، با افزایش زبری و کاهش رواناب، به کاهش نرخ فرسایش آبکندی کمک کرد.

Determining Effective Factors on Gullies Development in Mazayjan Watershed, Fars Province, Using Multivariate Statistical Methods

Gully erosion is one of the causes of land degradation, which causes a lot of damage with the loss of fertile soil. For this purpose, in the present study, using the Cochran relation, 40 gullies were selected for measurement in the Mazayjan watershed located in the southeast of Fars province. Factor analysis method was used to determine the factors affecting the classification of samples. Backward multivariate regression was used to determine the most effective factors in the formation, expansion and production of gutter sediment. The results showed that the creation area of ​​the gullies is a function of the variables of bare soil, organic matter and sand. So that with each percentage increase of bare soil, the amount of 0.379 is added to the creation area of ​​the watershed and at the rate of each unit, the percentage of soil organic matter and the percentage of sand are 0.349 and 0.363 units of the creation area are reduced respectively. Also, in determining the factors affecting the volume of gullies, the percentage of sand was the most important factor was reducing the volume of gullies. Therefore, in order to prevent the development of gullies and reduce the production of sediment, more attention should be paid to erosion control in the headcutchr('39')s gullies. It helped reduce gully erosion by increasing roughness and reducing runoff.