نقش ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در تشکیل آبکندها در اراضی گندم دیم، شمال غرب ایران

این پژوهش با هدف بررسی اثر ویژگی های خاک بر فرسایش آبکندی در حوزه آبخیر قرانقوچای واقع در جنوب استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. برای انجام این پژوهش منطقه کشاورزی دیم به ابعاد 30 کیلومتر در 30 کیلومتر که تحت تاثیر فرسایش آبکندی بود، انتخاب شد و در 36 شبکه مقدار فرسایش آبکندی و ویژگی های آبکندها همراه با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که فرسایش آبکندی در منطقه از 64 /2 تن در کیلومتر مربع تا 242/7 تن در کیلومتر مربع تغییر کرد و میانگین آن در منطقه 21 /38 تن در کیلومتر مربع است. فرسایش آبکندی همبستگی معنی داری با درصد شن (28 /0 =r)، رطوبت اشباع خاک و پایداری خاکدانه (27 /0 =r، 0/29 =r) دارد. پایداری خاکدانه بر خلاف دو ویژگی دیگر خاک نقش کاهشی در فرسایش آبکندی دارد. هیچ گونه ارتباطی بین فرسایش آبکندی و درصد سیلت و عامل فرسایش پذیری خاک (k) برآورد شده با معادله جهانی فرسایش خاک (usle) یافت نشد. این مطالعه نشان داد که پایداری خاکدانه عمده ترین ویژگی خاک در تعیین فرسایش آبکندی در اراضی دیم است. نگهداری بقایای گیاهی نخستین راه کار برای افزایش محتوای ماده آلی خاک، بهبود پایداری خاکدانه و در نتیجه کاهش حساسیت خاک به فرسایش آبکندی در منطقه است.

The Role of physicochemical Soil Properties in the Gully Formation in Rainfed Wheat Lands, North West of Iran

This study aimed to investigate the effect of soil physicochemical properties on gully erosion in the Qarranqou Chai watershed located in the south of East Azarbaijan province. Toward this, a rainfed area with 30 km × 30 km in dimensions and affected by gully erosion was selected in the area and gully erosion, morphological characteristics of gullies along with physicochemical soil properties were determined in each grid. Results indicated that gully erosion is ranged from 2.64 to 242.7 ton per square kilometer, with an average of 21.38 ton per square kilometer. It is significantly correlated with sand (r = 0.28), moisture saturation percentage (r= 0.27) and aggregate stability (r= 0.29). Aggregate stability in contrast with two other soil properties appeared negative role in gully formation. No significant correlation was found between gully erosion and silt and soil erodibility factor (K) estimated by the Universal Soil Loss Equation (USLE). This study revealed that aggregate stability is a major soil properties controlling gully erosion in rainfed lands. Maintaining crop residues is the first strategy to enhance soil organic matter content, improve aggregate stability and in consequence decrease the soil rsquo;s susceptibility to gully erosion in the area.