بررسی آستانه پستی - بلندی و عوامل موثر بر ایجاد فرسایش آبکندی در استان ایلام

فرسایش آبکندی یکی از شکل های مهم تخریب خاک به ویژه در مناطق نیمه خشک جهان است. استان ایلام چهارمین استان در کشور از نظر وسعت پهنه های آبکندی است و 13 درصد از سطح آن توسط آبکندها پوشیده شده است. مطالعه حاضر با هدف ارایه آستانه های توپوگرافی آبکندها شناخت فرآیند غالب در شروع و گسترش آبکندها در دو کاربری مرتعی و کشاورزی متمرکز شده است. در ابتدا ویژگی های هندسی و توپوگرافی120 آبکند در بخش نیمه خشک استان شامل ، شیب های شروع و گسترش، مساحت شروع و گسترش هم چنین ویژگی های سطح حوزه آبخیز آبکندها شامل میزان پوشش سطحی و خاک لخت به وسیله پلات های یک متر مربعی به همراه نمونه های ترکیبی خاک از سطح حوزه آبخیز و دیواره آبکند ها برداشت گردید. نتایج نشان داد عدد آستانه توپوگرافی شروع و گسترش آبکندها در کاربری کشاورزی به ترتیب 0.02 و 0.04 و در کاربری مرتعی به 0.1 و 0.2 افزایش یافته است. در حقیقت آستانه توپوگرافی تشکیل آبکند در اراضی مرتعی 5 برابر اراضی کشاورزی است. فرآیند غالب در تشکیل و توسعه آبکندها بر اساس رابطه شیب -مساحت و شواهد موجود در عرصه روان آب سطحی بوده است. ماده آلی، پوشش گیاهی، میزان سنگریزه و خاک لخت 31 درصد از تغییرات آستانه توپوگرافی را تبیین نموده اند و ماده آلی با ضریب بتای 62 درصد بیشترین مشارکت را داشته است. همچنین فراوانی تشکیل آبکند با میزان سنگریزه و پوشش سطحی دارای رابطه نمایی بوده و عامل کاهنده فراوانی آبکند با افزایش سنگریزه و پوشش گیاهی به ترتیب 60 و 35 درصد بوده است

Effects of topography on gully formation in Ilam Province

Gully erosion is one of the important forms of soil degradation especially in semiarid areas. Gullies are occupying 13 percent of Ilam Province area. This research focused on studying the, topographic threshold of gullies, dominant process of gully initiation and development as well, in agricultural and rangeland land uses. Ilam province with 2 million hac area is located in western Iran. Ilam has 3 climatic zones with 425 mm annual average precipitation. Dominant land use in Ilam is dried forest with 640000 hac area. Topographic characteristics of 120 gullies including initiation and development slopes, initiation and development contributing areas and surface characteristics of gullies contributing area including vegetation, rock fragment and bare soil by 1 m2 plot and soil samples from top soil and gullies wall were collected, as well, in semiarid part of Ilam province.Results show that Initiation and development topographic threshold value in croplands are 0.02 and 0.04 and increase to 0.1 and 0.2 in rangelands. Topographic threshold in rangelands is more 5 times than croplands. Dominant process in gully initiation and development is surface runoff. Effective factors on gully topographic threshold are organic matter, vegetation cover, rock fragments and bare soil that describe 31 percent of topographic threshold; also, organic matter with beta coefficient of 62 percent has the most contribution in topographic threshold variation. Gully frequency has negative exponential relationship with rock fragment and vegetation cover and decay rate for rock fragment and vegetation cover are 60 and 35 percent respectively.Topographic thresholds showed that topography has important role in gully format5ion but environmental characteristics as vegetation cover, rock fragment and land management are more important