اولویت‌بندی زیرحوزه‌های آبخیز آسمان‌گر در استان چهارمحال بختیاری به منظور مدیریت منابع آب و خاک

اولویت بندی زیرحوزه ها در مدیریت منابع طبیعی و به ویژه مدیریت حوزه های آبخیر نقش موثری دارد. در این پژوهش به اولویت بندی 11 زیرحوزه آبخیز آسمان گر در استان چهارمحال بختیاری با استفاده از پارامترهای مورفومتریک و مدل ترکیبی نوین تاپسیسرگرسیون خطی چندمتغیره پرداخته شده است. پارامترهای مورفومتریکی مورد استفاده در این پژوهش شامل ضریب فشردگی، ضریب گردی، ضریب شکل، ضریب کشیدگی، ثابت نگهداشت آبراهه، تراکم زهکشی، عدد ناهمواری، فراوانی آبراهه، درجه شیب، بافت زهکشی، نسبت ناهمواری، نسبت انشعاب و طول جریان می باشد. به منظور تعیین وزن پارامترها از مدل رگرسیون چندمتغیره و آمار سیلاب های رخ داده در منطقه و به منظور اولویت بندی زیرحوزه های آبخیز از روش تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیس استفاده گردیده است. نتایج وزن دهی پارامترها نشان داد که پارامترهای نسبت انشعاب، ضریب شکل و عدد ناهمواری، به ترتیب با کسب 0/612، 0/221، 0/212 امتیاز بیش ترین تاثیر را در رخ داد سیلاب در منطقه مورد مطالعه داشته اند. طبق نتایج اولویت بندی، زیرحوزه های 4، 6 و 9 به ترتیب با کم ترین فاصله از ایده آل مثبت (0/0480، 0/0516، 0/0062) و بیش ترین فاصله از ایده آل منفی (0/1746، 0/1809، 0/1734) و با کسب بیش ترین امتیاز (0/7841، 0/7777، 0/7365) در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته اند و باید برای انجام اقدامات مدیریتی و آبخیزداری در اولویت قرار گیرند. به منظور اعتبارسنجی مدل، مقادیر رسوب ویژه و نسبت تولید رسوب (sdr) برای هر زیرحوزه با روش psiac با استفاده از 9 پارامتر زمین شناسی، خاک، اقلیم، رواناب، توپوگرافی، پوشش زمین، کاربری اراضی، فرسایش سطحی و فرسایش رودخانه ای محاسبه گردید. نتایج اعتبارسنجی نشان داد که پارامترهای مورفومتریک و مدل ترکیبی دارای دقت بالایی در شناسایی زیرحوزه های با پتانسیل سیل خیزی و تولید رسوب بالا می باشد، به طوری که زیرحوزه های 4، 6 و 9 به ترتیب دارای بیش ترین مقادیر رسوب ویژه (97/1، 80/2، 70/1) تن در هکتار در سال و نسبت تولید رسوب (57، 55، 59) درصد می باشند. نتایج حاصل از این پژوهش در مدیریت حوزه های آبخیز در منطقه مورد مطالعه می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

Prioritization sub-watershed of Acemangar Basin in Chaharmahal-e- Bakhtiari for soil and water management using morphometric parameters and ensemble of TOPSIS-multivariate linear regression algorithm

Subwatershed prioritization is very important in natural resources and watershed management. This study deals with prioritization of subwatersheds using a mixed multivariate linear model of New TOPSISRegression over morphometric parameters of 11 subwatersheds. Morphometric parameters include constant of compression ratio, roundness factor, form ratio, slenderness ratio,channel maintenance, drainage density, ruggedness number, The frequency channel, slope, drainage texture rate, The roughness rate, branching ratio and channel length were weighted using multivariate linear regression and observed flood events. Prioritization was performed by TOPSIS decision Method. Results obtained from weighting analysis showed that branching ratio, form ratio and ruggedness number have the most effect on flooding with 0.612, 0.221, and 0.212 scores, respectively. According to the results of prioritization, 4, 6 and 9 Subwatersheds with the least distance to the positive optimum (0.0062, 0.051, and 0.048, respectively) and maximum distance to negative optimum (0.1734, 0.1809, and 0.1746, respectively) have the highest flooding intensity with maximum scores of 0.7365, 0.7777, and 0.7841, respectively, that should be prioritized for action management and watershed management. In order to validate the results, special deposition and sediment delivery ratio ​​(SDR) was calculated for each Subwatershed by PSIAC method using nine parameters including geology, climate, soil, water, topography, land cover, land use, surface erosion and river erosion. Validation of results indicate that the morphometric parameters and used model has a high performance of prioritization of watersheds prone to flooding and high sediment production; so that 4, 6 and 9 Subwatersheds have the highest amount of Special deposition 97.1, 80.2, 70.1 Ton/Hec/Year and sediment delivery ratio 57, 55, and 59 percentage, respectively. The results of this study can be used in watershed management.