مدل‌سازی تولید رواناب و رسوب با استفاده از خصوصیات هیدروژئومورفولوژیک در حوزه آبخیز سامیان، استان اردبیل

تولید رواناب و هدررفت خاک از مسائل مهم مدیریت منابع آب می باشند که منجر به مشکلاتی در بهره برداری از تاسیسات آبی و سدها می شوند. حجم رواناب، شدت فرسایش خاک و تولید رسوب در حوزه های آبخیز به طور قابل توجهی به ویژگی های هیدروژئومورفولوژیک منطقه بستگی دارد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی رابطه ویژگی های هیدروژئومورفولوژیک و تولید رواناب و رسوب در بالادست ایستگاه هیدرومتری سامیان با مساحت 42157 هکتار انجام شده است. برای این منظور حوضه بالادست ایستگاه سامیان همراه با 19 زیرحوضه دیگر تعیین و مشخصات مربوط به هر حوضه در 6 گروه و 76 پارامتر مستقل تهیه شد. با استفاده از ماتریس همبستگی، روش خوشه بندیward و روش pca پارامترهای انتخابی برای ورود به مدل سازی در سه مقیاس انتخاب شدند که 72 معادله برای برآورد رواناب و رسوب به دست آمد. همچنین به منظور ارزیابی معادلات به دست آمده، نمایه های آماری نشساتکلیف (ns)، ضریب تبیین (r2) و ریشه خطای مطلق (rmse) مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که معادلات در سطح کل حوزه آبخیز با ضریب ns بین 0.95 تا 0.99 و ضریب r2 بین 0.97 تا 0.99 از بیشترین دقت برخوردار می باشند. همچنین معادلات حاصل از پارامترهای انتخابی به روش pca نسبت به روش خوشه بندی دارای دقت بالایی هستند. با توجه به اهمیت تعیین مقدار رواناب و رسوب برای مدیریت حوزه های آبخیز، در مناطق فاقد آمار می توان با دقت قابل قبولی از روش مدل سازی منطقه ای برای برآورد مقدار رواناب و رسوب استفاده کرد.