مقایسه کمّی اثر عملیات مکانیکی و زیستی آبخیزداری در مهار فرسایش و رسوب حوزه آبخیز حاجی‌آباد کرمانشاه

در استان کرمانشاه، میزان فرسایش و رسوبدهی حوزه های آبخیز بسیار بیش تر از فرسایش مجاز می باشد. برای تعدیل این شرایط سالانه حجم و سطح قابل توجهی از عملیات آبخیزداری در این عرصه ها اجرا می شود. به منظور ارزیابی اثر عملیات مکانیکی و زیستی آبخیزداری بر مهار فرسایش و کاهش تولید رسوب حوزه های آبخیز، این پروژه تحقیقاتی در حوزه آبخیز حاجی آباد کنگاور انجام شد. عملیات آبخیزداری انجام شده شامل بندهای گابیونی و خشکه چین، کانال های ذخیره و نیز عملیات کپه کاری و کاشت بادام و مو بود. برای ارزیابی اثر اقدامات آبخیزداری، ضمن بررسی تغییرات پوشش گیاهی در عرصه های عملیات زیستی آبخیزداری، ارزیابی وضعیت فرسایش خاک و تولید رسوب به کمک مدل پسیاک اصلاح شده و نیز حجم سنجی رسوبات در پشت سازه های مکانیکی انجام شد. نتایج ارزیابی نشان داد که عملیات کپه کاری و بذرکاری درختان مثمر بادام و مو توانسته است، ضمن افزایش ظرفیت تولید زی توده خشک مرتع به میزان 100 کیلوگرم در هکتار، میزان فرسایش و رسوب را به ترتیب به میزان 15 و هشت درصد کاهش دهد. اگرچه اعمال عملیات مکانیکی احداث گابیون و خشکه چین در یکی از زیرحوضه ها (h2 ) که عامل اصلی فرسایش مرتبط با فرسایش کناره ای، توانسته است فرسایش خاک و تولید رسوب را به میزان 13 درصد تقلیل دهد. در مجموع اعمال عملیات مکانیکی آبخیزداری در کل حوضه توانست که میزان فرسایش و تولید رسوب حوضه را در طول سه سال اجرا به میزان کم تر از یک درصد کاهش دهد. عامل اصلی کم بودن کارائی عملیات آبخیزداری، بویژه عملیات مکانیکی، در حوضه یاد شده کم بودن پتانسیل تولید رسوب و فرسایش در حوضه یاد شده بود.

Quantitative Comparison of the Effects of Mechanical and Biological Watershed Management Operation on Soil Erosion and Sediment Yield Control of Hajiabad Watershed in Kermanshah Province

Soil erosion and watersheds sediment yield, due to improper management and unprincipled exploitation of natural resources, is greater than allowable amounts in Kermanshah Province. To correct these problems, watershed management operations, in vast area and volume, are implemented. This study was conducted to evaluate the effects of biological and mechanical watershed management operations on erosion and sediment yield controlling of Hajiabadekangavar watershed. Watershed management operations included Gabions and check dams, storage channels, and cultivation of almond and grapevine. Assessment of variation of range condition and vegetation diagnosis accompanied by variation of soil erosion and sediment yield using MPSIAC and sediment volumetric was done. The results showed that planting operation in hint subwatershed and seeding almond and grape in h51 unit, while improving vegetation biomass production in about 100 kg/ha, it also reduced erosion and sediment yield about 15 and 8 %, respectively. Also, in h2 unit, that the dominant erosion aspect was bank erosion, Gabion and check dam reduced soil erosion and sediment yields about 13%. Additionally, reducing about 5% of soil erosion and sediment yield in h8 unit contributed to execute biological operation of planting in this unit. Finally, biological and mechanical watershed management operations, in the entire subwatersheds, were able to reduce erosion at the rate of one percent, over a period of 3 years after implementation. Main causes that lowered the efficiency of watershed management operation were the lower potential of erosion rate and sediment yield of this watershed.