بررسی متغیرهای اثرگذار بر پیش‌بینی رفتار ایمنی کشاورزان، بر اساس مدل تلفیقی رفتار برنامه‌ریزی‌شده و تئوری اعتقاد بهداشتی

زمینه و هدف: در طی سال های اخیر، رشد علف های هرز و افزایش مقاومت آفات سیب زمینی (solanum tuberosum l) نسبت به سموم شیمیایی، در دشت اردبیل قابل توجه بوده است. از آنجا که قالب کشاورزان سیب زمینی کار در منطقه، خرده مقیاس بوده و شناخت صحیحی نسبت به خطرات ایمنی سموم شیمیایی کسب نکرده اند، توجه به رفتار ایمنی بیش از گذشته مورد اغماض قرار گرفته است. لذا هدف تحقیق، بررسی متغیرهای اثرگذار بر پیش بینی رفتار ایمنی کشاورزان سیب زمینی کار دشت اردبیل، بر اساس مدل تلفیقی رفتار برنامه ریزی شده و تئوری اعتقاد بهداشتی بود. روش بررسی: این تحقیق از نوع توصیفیپیمایشی بوده که در سال 1398 انجام شد. به روش نمونه گیری چندمرحله ای با انتساب متناسب، 370 کشاورز با کمک جدول بارتلت و همکاران انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه ای ساختاریافته بود و متغیرهای اصلی مربوط به دو مدل پرکاربرد در برآورد رفتار ایمنی (رفتار برنامه ریزی شده و تئوری اعتقاد بهداشتی) در قالب یک مدل تلفیقی تعیین شد. بروز رفتار ایمنی نیز در چهار مرحله تهیه و انبارداری، آماده سازی، استفاده و پس از استفاده از سموم شیمیایی در مدل گنجانده شد. نهایتاً به کمک مدل معادلات ساختاری و نرم افزارهای spss18 و amos20، ضمن تعیین برازش کلی مدل و مهم ترین مرحله بروز رفتار ایمنی، متغیر های تبیین کننده رفتار ایمنی در میان کشاورزان بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز، از فرمول محاسبه سطوح رفتار ایمنی، مدل یابی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر استفاده شد.یافته ها: مطابق نتایج، غالب کشاورزان (33.0 درصد)، دارای رفتار ایمنی نسبتاً ناایمن بودند. تحلیل مدل معادلات ساختاری نشان داد برازش مدل تلفیقی برای پیش بینی رفتار ایمنی کشاورزان مطلوب بدست آمد و در مجموع مدل پیشنهادی توانست تا 73 درصد قدرت تبیین کنندگی برای پیش بینی بروز رفتار ایمنی را ایفا نماید. این مدل توانست بیشترین تبیین برای رفتار ایمنی را در مرحله استفاده از سموم شیمیایی (با 68 درصد قدرت تبیین کنندگی) نشان دهد. مهم ترین متغیرهای تبیین کننده در بروز رفتار ایمنی نیز، به ترتیب مربوط به دانش (**0.35= β)، نگرش (**0.57= β) و اشاره به عمل (**0.35= β) بود؛ اما تاثیر سه متغیر سن، ارزش بهداشتی و موانع درک شده در مدل معنی دار بدست نیامد. همچنین، بهترین مسیرهای تبیین کننده در بروز رفتار ایمنی، به ترتیب مربوط به مسیر نیت منجر به رفتار ایمنی (0.850)، اشاره به عمل منجر به نیت و سپس بروز رفتار ایمنی (0.297)، نگرش منجر به نیت و سپس بروز رفتار ایمنی (0.178) و هنجارهای ذهنی منجر به نیت و سپس بروز رفتار ایمنی (0.178) بدست آمد.نتیجه گیری: مدل تلفیقی تحقیق می تواند در حد قابل قبولی تبیین کننده بروز رفتار ایمنی در همه مراحل بکارگیری سموم شیمیایی (به ویژه مرحله استفاده از سموم شیمیایی) در میان کشاورزان باشد. اولویت دهی به برنامه های آموزش کشاورزان جهت بهبود دانش در بکارگیری سموم شیمیایی و استفاده از رسانه های محلی و ارتباط جمعی برای بهبود نگرش و اشاره به عمل، می تواند نقش موثری بر ارتقای رفتار ایمنی کشاورزان داشته باشد. جلب مشارکت و همراهی معتمدان محلی، تعاونی های تولیدی و تشکل های کشاورزی جهت بهبود هنجارهای ذهنی کشاورزان در راستای ارتقای رفتار ایمنی بسیار اثرگذار خواهد بود.