اثربخشی آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی-رفتاری بر توانمندسازی روانشناختی و ابعاد فرسودگی شغلی در کارکنان

زمینه و هدف: در جهان امروزی انسانها بخش عمده ای از حیات اجتماعی خود را در محیط های شغلی و کاری سپری می کنند و از آنجا که کار یک جنبه مهم و پر معنی از زندگی هر انسانی هست، به نظر می رسد که توجه به مسئله استرس شغلی ضروری باشد بنابراین امروزه پدیده استرس به عنوان یک چالش مهم که اثرات بسیاری بر عملکرد کاری و توانمندی‌های کارکنان دارد مورد توجه بسیار قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مدیریت استرس به شیوه ی شناختیرفتاری بر افزایش توانمند سازی روانشناختی و کاهش ابعاد فرسودگی شغلی در کارکنان انجام شد.روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه ی آماری این پژوهش را تمامی کارکنان یکی از واحدهای صنعت نفت به تعداد 4000 نفر تشکیل دادند که در سال 93 مشغول به کار بودند و بر مبنای جدول مورگان و کرجسی، 351 نفر از آن ها، به صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه ی آماری اولیه انتخاب شدند. . در همین راستا، نمره ی استرس شغلی، توانمندسازی روان‌شناختی و فرسودگی شغلی افراد حاضر در نمونه آماری اولیه (351 نفر)، مبنای نمونه گیری بعدی قرار گرفت. بر این اساس، نمره ی 215 نفر از آنان خارج از حد نرمال این متغیرها بود که از این تعداد، 36 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه ی فرض آزمایی انتخاب و به دو گروه مداخله و گروه کنترل تقسیم شدند. . گروه مداخله تحت آموزش مدیریت استرس قرار گرفت، ولی گروه کنترل، هیچ آموزشی دریافت نکردند. آموزش مدیریت استرس در پی مداخله ای مشتمل بر 11 جلسه آموزشی (هر جلسه 120 دقیقه) یک بار در هفته توسط محقق و در گروه مداخله اعمال شد بدین ترتیب که شرکت کنندگان پس از 60 دقیقه آموزش 15 دقیقه استراحت داشتند و سپس طی 60 دقیقه ادامه ی آموزش را دریافت می کردند. این آموزش مبتنی بر روش آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختیرفتاری آنتونی، ایرنسون و اشنایدرمن بود. جهت سنجش متغیرها از پرسشنامه ی استرس شغلی پارکر و دکوییتس، فرسودگی شغلی مسلش و جکسون و توانمند سازی روانشناختی اسپریتزر استفاده شده است. برای توصیف داده ها از میانگین و انحراف معیار و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس با استفاده از نرم افزار spss نسخه 20 استفاده گردید.یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد بین گروه مداخله و کنترل از نظر ابعاد خستگی هیجانی (151/68=f) و کفایت شخصی (107/30=f) همچنین بین گروه مداخله و کنترل از نظر توانمند سازی روانشناختی (38/77=f) تفاوت معنی داری وجود دارد (0/001>p).نتیجه گیری: بر اساس این نتایج، اجرای برنامه آموزش مدیریت استرس با رویکرد شناختی _رفتاری، در کاهش ابعاد فرسودگی شغلی (خستگی هیجانی و کفایت شخصی) و افزایش توانمند سازی روانشناختی کارمندان گروه مداخله موثر بوده است. بر اساس نتایج این مطالعه اجرای مداخلات آموزشی با استفاده از روشهای آموزشی فعال و مبتنی بر تئوری های رفتاری منجر به ارتقای عملکرد شغلی و رفتارهای پر بازده مانند توانمند سازی روانشناختی و حذف یا کاهش برخی مولفه های نامناسب سازمانی مانند فرسودگی شغلی می گردد.

The effectiveness of stress management training on psychological empowerment and job burnout

Background and Objectives: Todays, Stress phenomenon is considered as an important that has many effects on employee productivity and staffing abilities. The purpose of this study was to examine the effectiveness of cognitivebehavioral stress management training on increasing psychological empowerment and reducing the dimensions of burnout in Industrial Company.Materials and Methods: This research was a field experiment with pretest and posttest type with control group. Participants of this research were employees of an industrial company in 2014, which was the basis for the next sampling of job stress, psychological empowerment and burnout of the individuals in the initial sample (351 people). Among the people whose score in these variables was out of normal, according to the experimental method, 36 subjects were randomly selected in both experimental and control groups. The experimental group participated of cognitivebehavioral stress management training in 11 sessions of 120 minutes. Both of the groups were evaluated before and after the test. Dekoetz and Parker job Stress Questionnaire, Maslach Jackson Job burnout Questionnaire and Spreitzer psychological empowerment Questionnaire were used to evaluate research variables. The data were analyzed with SPSS software and covariance analysis.Results: The mean score of pretest in emotional exhaustion in experimental group was 31.11 ±6.04 and in control group was 30.66 ±4.52, and the mean score of posttest in experimental group was 23.16 ±4.74 and in control group was 23.33 ±4.25. The mean score of pretest in enhancing personal performance in experimental group was 16.38 ±3.85, and in control group was 19.88 ±2.11 and the mean score of posttest enhancing personal performance in experimental group was 22.83 ±3.39 and in control group was 19.27 ±1.99. The mean score of pretest in psychological empowerment in experimental group was 28.22 ±3.07, and in control group was 27.16 ±3.31 and the mean score of posttest in psychological empowerment in experimental group was 42.38 ±3.25 and in control group was 30.61 ±4.51. Results showed that there are significant differences between experimental and control groups in emotional exhaustion (F=151/68) and enhancing personal performance (F=107/30) and there are significant differences between experimental and control groups in psychological empowerment (F=38/88). (p<0.05).Conclusions: Learning stress management practices can significantly decrease the job burnout and increase the psychological empowerment of employees and ultimately increase the physical and mental health of individuals.