تحلیل مسیر آسیب‌های شغلی بر اساس رویکرد مدل‌یابی معادلات ساختاری: یک مطالعه گذشته‌نگر در صنعت ساخت‌وساز

زمینه‌وهدف: صنعت ساخت‌وساز یکی از پرچالش‌ترین صنایع در حوزه ایمنی و بهداشت می‌باشد. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که میزان آسیب‌ها در صنعت ساخت‌وساز بیشتر از میانگین آن در دیگر صنایع است و تنها هزینه غرامت کارگران برای درمان، خسارات و جریمه در صنعت ساخت‌وساز 4 برابر صنایع دیگر گزارش شده است. شناسایی عوامل موثر در ایجاد آسیب‌های شغلی به عنوان یک رویکرد گذشته‌نگر و مهم در تحلیل این آسیب‌ها و راهی برای پیشگیری و کاهش آن می‌باشد. تحلیل و علّت‌یابی حوادث و آسیب‌های شغلی در صنعت پرچالش ساخت‌وساز یکی از راهکارهای ارتقا ایمنی و سلامت در این بخش از صنعت می‌باشد. این مطالعه با هدف تحلیل مسیر عوامل موثّر بر آسیب‌های شغلی در بخش ساخت‌وساز کوچک و متوسط با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام شده است.روش بررسی: این مطالعه یک تحلیل گذشته‌نگر بود که بر روی آسیب‌های شغلی رخ داده طی یک دوره 11 ساله (2017-2007) در 82 پروژه ساخت‌وسازی کوچک و متوسط انجام شد. متغیر اصلی شامل انواع آسیب شغلی ناشی از حوادث بود. ابزار اصلی برای جمع‌آوری داده‌ها فرم گزارش حوادث شغلی بود. مراحل اجرای این مطالعه شامل پنج گام جمع‌آوری داده‌های مطالعه، تحلیل آسیب‌های شغلی بر اساس رویکرد تحلیل علل ریشه‌ای، شناسایی، ارزیابی و طبقه‌بندی ابعاد مختلف فاکتورهای مختلف موثر بر آسیب‌های شغلی در پروژه‌های ساخت‌وسازی، ترسیم مدل مفهومی تحلیل علل آسیب‌های ساخت‌وساز مطابق با زنجیره وقایع و علل و تحلیل ارتباط، کنش‌ها و اثرات متقابل همه فاکتورها و متغیرها با استفاده از رویکرد مدل یابی معادله ساختاری بود. تجزیه ‌و تحلیل داده‌های این مطالعه با استفاده از نرم افزار مدل‌یابی معادلات ساختاری ibm spss amos نسخه 22.0 انجام شد.یافته‌ها: میانگین سن و سابقه کار کارگران آسیب دیده در حوادث مورد مطالعه، به ترتیب 6.24 ±33.14 و 3.14 ±5.75 سال بود. تقریباً دوسوم حوادث حین فعالیت‌های ساخت‌وساز بوقوع پیوسته بود. بالاترین میزان مطلوبیت متغیرهای مدیریت ریسک متعلق به چک‌لیست ایمنی (7/%28) و بکارگیری تجهیزات حفاظت فردی (ppe) (22.1%) بود. خطرات محیطی (6/%63) و روش کار خطرناک (1/%56) دارای بیشترین سهم در حوادث بودند. بیشترین اعمال ناایمن مربوط به کمبود دانش و آگاهی (5/%65) و عدم استفاده از ppe (57.9%) بود. نتایج تحلیل مسیر آسیب ساخت‌وساز بر اساس مدل‌یابی معادله ساختاری (sem) نشان داد که فاکتورهای فردی، سازمانی، آموزش ایمنی و مدیریت ریسک، دارای ارتباط معکوس و معنی‌دار با آسیب‌های شغلی بود (0.05>p). بعلاوه، ارتباط فاکتورهای شرایط ناایمن، اعمال ناایمن و نوع بروز حادثه با آسیب‌های شغلی مثبت و معنی‌دار برآورد گردید (0.05>p). مقادیر شاخص‌های نیکویی برازش chi;2/df، rmsea، cfi و nnfi (tli) به ترتیب 2.79، 0.059، 0.894 و 912/ محاسبه شد. بنابراین، براساس این نتایج و مقایسه آن با معیارهای مورد نظر، این مدل یک مدل خوب می‌باشد.نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه بیانگر این بود که آسیب‌های ساخت‌وساز می‌تواند تحت تاثیر فاکتورها و متغیرهای مختلف با نوع و اندازه متفاوت قرار گیرد. بعلاوه، رویکرد تحلیل مسیر با استفاده از مدل‌یابی معادله ساختاری می تواند به عنوان یک روش کاربردی و مفید برای تجزیه و تحلیل، مدل‌سازی و در نهایت پیش‌بینی حوادث و آسیب‌های شغلی بکار گرفته شود.