ابتکار فیض کاشانی در تبیین نظریه امر بین‌الامرین

چکیدهمقاله حاضر با بررسی مسیله جبر و اختیار ‌ از دیدگاه فیض کاشانی، به این نتیجه رسیده که وی طرفدار نظریه امربین‌الامرین است، اما تبیینی که از این نظریه ارایه نموده با تبیین دیگران متفاوت است؛ او برای تبیین این نظریه، قایل به یک نظریه ابتکاری با عنوان «تفویض اختیار به انسان» شده و به‌‌رغم تلاش برای نفی جبر و تفویض و اثبات امربین‌الامرین به نظر می‌رسد به نوعی به نظریه تفویض نزدیک شده است هرچند تفویض مورد نظر او ظاهراً با نظریه تفویض مصطلح متفاوت است؛ چرا که نظریه تفویض به معنای استقلال انسان در افعال ارادی خود و نفی خالقیت و فاعلیت خداوند نسبت به آن افعال است در حالی که نظریه «تفویض اختیار به انسان» بنا بر ادعای صاحبش با خالقیت و فاعلیت خداوند منافاتی ندارد؛ زیرا همان‌گونه که خداوند قدرت دارد بنده را مجبور بر کاری کند، قدرت دارد اراده و اختیار را به او تفویض کند و این نه تنها با عمومیت خالقیت و قضا و قدر الهی منافات ندارد بلکه موکد آن نیز است.