نظریه ابداعی ابن‌سینا در علیت و ریشه‌های قرآنی آن

چکیدهبحث علیت از مباحث مهم فلسفی است که فیلسوفان اسلامی‌‌تلاش وافری در جهت اصلاح و سامان‌دهی آن مطابق با آموزه‌های دینی انجام دادند. ابن‌سینا با استفاده از مفهوم دینی خلقت که مطابق آن وجود پس از عدم مطرح می‌‌شود، از بحث قوه و فعل ارسطو به بحث وجود و ماهیت گذر کرده و بر‌این اساس بسیاری از مباحث مربوط به علیت را از نو بازسازی می‌‌کند که از آن جمله می‌‌توان به‌این موارد اشاره کرد: ملاک نیاز به علت از امکان استعدادی به امکان ماهوی تغییر می‌‌یابد. خداوند از محرک نامتحرک نخستینی که فعلیت محض و علت غایی است به واجب‌الوجود بالذاتی که وجود محض است و علت فاعلی‌ایجادی است، تبدیل می‌‌شود. همچنین خداوندی که تنها به خود می‌‌اندیشد به خداوند عالِم به ماسوا تبدیل می‌‌شود و در یک کلام در تفسیر علیت اعطای وجود به ماهیت جای فعلیت بخشیدن به امر بالقوه را می‌‌گیرد.