محکم و متشابه در‌اندیشه ابن‌عربی و علامه طباطبایی

چکیدهدر‌این پژوهش مباحثی پیرامون زبان دین و به طور خاص، زبان قرآن مطرح می‌‌کنیم. زبان قرآن از جمله مباحث مهمی‌‌است که در آن به ویژگی‌های‌ایات قرآن توجه می‌‌شود. یکی از مباحثی که می‌‌توان در زبان قرآن بررسی کرد، ویژگی اِحکام وتشابه‌ آیات قرآن است. ما در‌این مقاله، بر اساس آرا ابن‌عربی و علامه طباطبایی در باره‌ این ویژگی‌ آیات قرآن تامل خواهیم کرد. بسیاری از اهل نظر، اِحکام و تشابه را از ویژگی‌های الفاظ قرآن می‌‌دانند. در تلقی آنان‌ آیات متشابه ذاتا متشابه است و آگاهی به معنای حقیقیِ متشابهات در ساحت دانش ‌الاهی قرار دارد نه در قلمرو علم آدمی. ابن‌عربی و علامه طباطبایی در پاسخ به‌این مسیله مطرح در زبان دین، آرای دیگری دارند که ما در پی فهم آنها و تطبیق آرای آنان هستیم. مسیله ما در‌این نوشته، چیستی محکم و متشابه از منظر ابن‌عربی و علامه طباطبایی و مقایسه آنهاست. هدف ما دستیابی به نظر‌این دو‌اندیشمند در مسیله و تطبیق آنها است و روش آن آمیزه‌ای از نقل و تحلیل عقلی داده‌هاست. برخی از یافته‌های ‌این پژوهش عبارت‌اند از: ا. رابطه احکام و تشابه با وجود مطلق و تجلی در عرفان؛ 2. ذاتی بودن تشابه برای‌ایات متشابه با تفسیر خاص ابن‌عربی از آن؛ 3. نسبی بودن تشابه در‌اندیشه علامه طباطبایی؛ 4. عدم نزاع حقیقی میان ابن‌عربی و علامه طباطبایی در ذاتی و یا نسبی بودن تشابه و امکان جمع میان آنها.