صانع (دمیورژ) در اندیشه افلاطون

اندیشه درباره علت‏العلل همه اشیای از نخستین روزهای خلقت، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. تلاش بشر در جهت کشف علت اصلی پیدایش جهان موجب پیدایش علوم و فلسفه شد. نخستین اندیشمندان یونان باستان، نظیر طالس(thales) ، آناکسیمنس (anaximens) و هراکلیتوس(heraclitus) علت اصلی پیدایش جهان را در عالم ماده به جستجو پرداختند و عناصری مانند آب، هوا و آتش را علت‏العلل موجودات این عالم معرفی کردند. افلاطون که پس از این فلاسفه ظهور کرد از نخستین متفکرانی است که اعتقاد داشت علت اصلی پیدایش این جهان نمی‏تواند خود یکی از عناصر آن باشد بلکه باید این علت را در عالم دیگری جستجو کرد. او »دمیورژ« (demiurge) را که به معنی صانع و ناظم است، به عنوان علت فاعلی جهان معرفی کرد. از نظر افلاطون »دمیورژ« این جهان را از عدم خلق نکرده، بلکه او فقط آن را از بی نظمی و آشفتگی محض و به اصطلاح خود او »خُوآ« (chaos) نجات داد و بر اساس طرح و نقشه‏ای قبلی منظم کرده است. به همین خاطر می‏توان گفت از نظر افلاطون مهم‏ترین صفت صانع )دمیورژ(، ناظم بودن اوست . افزون بر این صفت، افلاطون صفات دیگری مانند حکمت، علم، زیبایی و دوری از بخل و حسد را برای دمیورژ اثبات می‏کند و این صفات تقریباً همان صفاتی است که در ادیان، به ویژه ادیان آسمانی برای خدا ثابت می‏شوند. این مقاله به بررسی نظر افلاطون درباره علت اصلی پیدایش جهان اختصاص دارد.اما از آنجا که تفکر افلاطون درباره این مسیله به نوعی با اندیشه‏های حکمای قبل از او ارتباط دارد، نگاهی اجمالی به برخی از مهم‏ترین نظریه‏های قبل از او به عنوان مقدمه ضروری به نظر می رسد