خود» و «ناخود» در اندیشه حکیمان

نفس انسان مراتب و درجات گوناگون دارد. دامنه‏ای از درجات عالی وجود تا مراتب دانی و سافل آن در نفس آدمی قابل تحقّق است که حداقل می‏توان از خود علوی )= ملکوتی( و خود سفلی )= حیوانی(یِ او نام برد. انسان موجودی تک ساحتی نیست، بلکه ساحت‏ها و شیون چندی دارد که توجّه و تامل در آن مراتب، و سپس گزینش هر یک از آن‏ها توسط انسان، راز پیچیدگی این موجود در مقایسه با سایر مخلوقات و در صورت حسن انتخاب، وجه افضلیّت او را آشکار می‏سازد