مبانی ذات‌گرایی شهود عرفانی در تفکر اشراقی

سهروردی فیلسوفی اشراقی است که ابداعات قابل توجهی در حوزه فلسفه، عرفان و تفکرات معنویت ‌محور بیان داشته است. چیستی و چگونگی کسب تجارب معنوی و حقیقت آنها که در همه فرهنگ‌ها، مکاتب و اشخاص توجهی خاص به آنها می‌شود، از جمله حیطه‌های فکرآفرین سهروردی است. دو دیدگاه عمده در چیستی این گونه تجارب مطرح است: ذات‌گرایی که بر انسجام چنین تجاربی و مشترک بودن آن بین افراد و مکاتب تاکید دارد؛ و دیدگاه ساخت‌گرایی که معتقد است تفکرات و ایده‌های مکاشفه‌گر در پیدایش و شکل‌دهی به تجارب مینوی نقشی اساسی داشته است؛ بنابراین، تفاوتی ماهوی بین تجارب افراد و آنچه متعلق به سنت‌های فکری مختلف است وجود دارد. در تفکر سهروردی اتحاد با نور، زمینه‌ساز مکاشفه عرفانی و تجربه مینوی است، البته دیدگاه خاص نفس‌شناسانه و روان‌شناسی وی در تحقق آنها دخیل است که با اشراق و مشاهده همراه می باشد و با اتحاد و فنا صورت می‌پذیرد، با این توصیف، مجموعه ویژگی‌های تجارب مینوی در نگاه اشراقی سهروردی، گویای نوعی ذات‌گرایی در این مکاشفات است؛ نه اینکه وحدت شخصی تجارب مطابق تفکر خاص حاکم بر افراد، هر تجربه‌ای را از تجارب دیگری متفاوت کند، بلکه همه آنها دارای مشترکات و زمینه‌های واحدند. پژوهش حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای و با تجزیه و تحلیل داده‌های مطالعاتی، ضمن اشاره به دیدگاه‌های مطرح در این زمینه، به مبانی ذات‌گرایی در شهود عرفانی از نگاه سهروردی پرداخته و به پرسش-های اساسی در این زمینه پاسخ داده است.