رابطه خدا با جهان در اندیشه ارسطو و ابن سینا

مسیله رابطه خدا با جهان در اندیشه ارسطو و ابن‌سینا، محوری‌ترین پرسش مطرح در این مقاله است. در این مقاله اثبات می‌شود که نگرش این دو فیلسوف مشایی در مورد خدا از جهات متعددی متفاوت است؛ ارسطو، با تکیه بر برهان طبیعی و متوسل شدن به مقوله حرکت به اثبات محرک ثابتی دست می‌یابد که آن را جوهر نام‌گذاری نموده و شارحان وی آن را خدا نامیده‌اند. از نظر وی جوهر علت غایی همه حرکات عالم است. در حالی که در اندیشه ابن‌سینا، خدا به عنوان واجب الوجود وجود محض، معطی وجود به همه کاینات، می‌باشد. از دیدگاه ارسطو خداوند علت است لیکن، علیت او صرفاً تحریکی است. از دیدگاه ابن‌سینا این علیت ایجادی است و نه تحریکی. وی با تقسیم موجود به واجب و ممکن و اثبات نیازمندی ذاتی ممکنات به واجب، تعالی، مدل نوینی از مناسبات خدا و جهان را مطرح ساخت که براساس آن، جهان باویژگی حدوث ذاتی به طور پیوسته از خالق سرمدی فیض هستی دریافت می‌کند(به عبارت دیگر جهان، همواره به وصف وجوب غیری موجود بوده است). از دیدگاه ارسطو، خدانه تنها خالق جهان نیست، بلکه به آن علم و التفاتی نیز ندارد. از دیدگاه ابن‌سینا خدا به عالم علم عنایی دارد که سبب افعال اوست. در این جستار که بررسی تطبیقی در خداشناسی فلسفی دو فیاسوف مشایی است، برتری و تفوق حکمت بوعلی بر فلسفه ارسطو آشکار می‌گردد