بررسی و ارزیابی مبادی حکمت عملی در فارابی و ابن‌سینا

فارابی و ابن‌سینا در شمار برجسته‌ترین و نام‌ آشناترین فیلسوفان مشایی در عرصه مباحث فلسفی و عقلی‌اند، بنیان‌های فکری نظام فلسفی مشائی در جهان اسلام براساس مبانی عقلی و اندیشه‌های فلسفی این دو فیلسوف بزرگ بنا نهاده شده است، نوع نگرش دو فیلسوف به حکمت عملی زمینه‌ساز پرسش‌ها و تردیدهایی در این‌باره شده است، تا آنجا که برخی چنین پنداشته‌اند که پی‌جویی از مسائل حکمت عملی دغدغه ابن‌سینا نبوده است، مقاله حاضر کوشیده است با ارائه و ارزیابی دیدگاه فارابی و ابن‌سینا درباره حکمت عملی تبیین نماید که ابن‌سینا افزون بر مبادی اساسی حکمت عملی که در آن اندیشه‌ای یکسان با فارابی دارد، صناعت شارعه را نیز مبدا برای شاخه‌های سه‌گانه اخلاق، تدبیر منزل و سیاست‌مدن به شمار آورده است و دیدگاه متفاوت ابن‌سینا از فارابی درباره مسائل حکمت عملی برخاسته از این است که او گزاره‌های اخلاقی را در شمار آراء محمود و شهرت می‌داند، درحالی که فارابی گزاره‌های اخلاقی را قضایای عقلی و برهانی می‌داند.

an evaluative study of the principles of practical wisdom in al-farabi and avicenna

al-farabi and avicenna are among the greatest and most well-known muslim peripatetic philosophers in philosophical and intellectual discussions. the intellectual foundations of the peripatetic philosophical system in the islamic world are based on the rational principles and philosophical thoughts of these two great philosophers. the type of these philosophers’ attitude toward practical wisdom has raised questions and doubts about this concern to that extent that some have wondered whether the search for practical wisdom was avicenna’s concern. presenting and evaluating the views of al-farabi and avicenna about practical wisdom, the present paper attempts to show that avicenna, in addition to sharing the same view of basic principles of practical wisdom with al-farabi, also considers the doctrine of saint legislator as the source of the three branches of ethics, home economics and politics; and the difference between avicenna’s and al-farabi’s viewpoints about practical wisdom stems from the fact that the former considers moral propositions to be among the generally accepted and well-known opinions, while the latter considers moral propositions to be rational and proof-based one.