چالش دوگانگی وحدت یا کثرت نوعی انسان در آراء ملاصدرا

ملاصدرا انسان‌ها را در نشئه دنیایی، نوعی واحد قلمداد می‌کند و در عین حال، باطناً آنها را متکثر و متفاوت معرفی می‌کند و این تنوع باطنیِ انسان را آن به آن دانسته است. این بیانِ دوگانه وی در باب وحدت و کثرت انسان‌ها، شائبه التقاط در نظراتش را به همراه داشته و جمع این دو نظر را دشوار ساخته است. وی ملاک رایج بین حکماء برای رسیدن به نوع جدید را می‌پذیرد و وجود کمال اولی مانند نطق برای انسان را ملاکی برای پذیرش نوع واحد برای همه افراد انسانی نشان می‌دهد، اما از طرفی به‌دلیل حرکت جوهری، در هر لحظه انسان‌ها را دارای نوع جدید می‌داند. این ابهام در تعریف نوع که به‌واسطه عدم شکل گیری علم منطقِ مبتنی بر حکمت متعالیه است،کار را برای روشن ساختن ملاک نوع از نظر ملاصدرا دشوار کرده است. نویسنده برای یافتن پاسخ روشن به این مسئله بر اساس مبانی و تصریحات وی به عوامل کثرت نوع از نظر صدرا پرداخته است تا وجه جمعی بین این دوگانه بیابد، اما در نهایت می‌توان گفت هرچند ایده کثرت نوعی انسان، طرحی روشن برخاسته از مبانی حکمت متعالیه است اما نمی توان این ایده را با تاکید ملاصدرا بر وحدت انسان‌ها در نشئه دنیا به وجه جمع مدللی رساند. وی نوع انسان را ناشی از افعال انسان، متکثر دانسته و در ابتدای خلقت واحد معرفی می‌کند اما در موارد دیگری انسان را پیش از خلقت کثیر می‌داند. همچنین وی به وحدت ظاهری در دنیا قائل بوده و کثرت را به یوم حشر حواله می‌دهد و این در حالی است که اگر باطن و حقیقت انسان یعنی نفس را در نشئه دنیا در نظر نگیریم، ملاک وحدت امری جز بدن عنصری نخواهد بود که در نظام صدرایی، قائل بودن به وحدت انسان‌ها مبتنی بر بدن عنصری، وجه معقولی به نظر نمی‌رسد.

the challenge of unity or multiplicity of human species from mulla sadra’s perspective

mulla sadra considers humans to be a single species in the ecstasy of the world, and at the same time, he introduces human beings as multiple and different internally. his interpretation of multiplicity is something which is in change momentbymoment. this duality in relation to unity has created the suspicion eclecticism in his views and has made the disentanglement of duality difficult. he accepts the criteria through which theologian come up with a new species and considers the speech capability of human beings as a criterion for considering all human beings belonging to the same species; however, relying on his theory of substantial motion, he sees human beings as becoming new momentbymoment. this ambiguity, which can be attributed to the lack of formation of science of logic based on transcendental theology, has make it difficult to clarify the criterion based on mulla sadra’s point of view. the present study is concerned with the duality of unity and multiplicity of the human species, and the goal is to resolve the duality. however, the conclusion is that, although the idea of plurality of human species has a clear framework originated from transcendental theology, it is not easy to integrate this idea with the emphasis that milla sadra has made on the unity of human species in the ecstasy of the world.