تاملی بر هویت فلسفه به مثابه حکمت در رساله الجمع بین رایی الحکیمین فارابی

اگرچه فارابی در رساله الجمع همان موضوع مشهور موجود به ما هو موجود را برای فلسفه ذکر می‏کند و توضیح می‏دهد که دایره شمول موضوع فلسفه همه موجودات‏اند و در واقع ماهیت یونانی ارسطوئی برای فلسفه قائل می‏شود لکن با توجه به اوصاف و ویژگی‏هایی که وی در این رساله برای فلسفه بیان می‏‌کند، می‏توان چنین دریافت که او در این رساله برای معرفی فلسفه، مفهوم قرآنی حکمت را در نظر داشته است. به زعم ما فارابی ماهیت فلسفه را علم به موجود به ماهو موجود دانسته لکن هویتی که برای این دانش در این رساله ترسیم کرده است، چیزی شبیه به مفهوم دینی حکمت موجود در کتاب مقدس مسلمانان است و در معنایی گسترده‏تر الگویی که فارابی در این رساله برای هویت فلسفه در جهان اسلام ارائه می‏دهد ماهیتی یونانی ارسطوئی با هویتی دینی است با اوصاف مذکور در قرآن، اوصافی همانند اتقان، عدم اختلاف، نبود خلل و سستی در احکام آن و مطابقت با متن واقع که از لسان مردان الهی بیان می‏شود و هدایت بخش و درخور پیروی است.

A Deliberative Account of Philosophy as Wisdomin alFarabi’s Treatise al Jam’ Beyne Ra’yy AlHakimayn

Although alFarabi’s treatise al Jam’ Beyne Ra’yy AlHakimayn, affirms that the scope of the subject matter of philosophy encompasses all beings, and this is, in fact, an affirmation of the GrecoAristotelian nature of philosophy, from the attributes and descriptors he counts for philosophy it can be inferred that, in this treatise, he had the Quranic concept of wisdom in his mind for the term philosophy. The present paper argues that alFarabi views the nature of philosophy as the knowledge of all beings, meanwhile the way he has depicted the identity of this knowledge reminds us of the religious concept of wisdom in the Muslim’s holy scripture. In a broader sense, the identity of philosophy, asdepicted in this treatise, has a GrecoAristotelian nature with a religious identity characterized with Qur’anic terms such as persuasiveness, nondifference, lack of inconsistency in its rulings and conformity with the actual text as expressed by divine men to be received and emulated.