نحوه مواجهه برخی از نویسندگان‌ ایرانی در اثبات و ابطال نظریه‌ تکامل

اندیشمندان و متفکران ‌ایرانی با اظهارنظر دربارۀ اثبات یا ابطال نظریه تکامل زیستی مورد نظر داروین، به نحو کلی دربارۀ آن داوری کرده‌اند. دو دسته از‌ ایضاح‌ها می‌تواند اظهار نظرهای آتی را دقت بخشد: نخست توجه به‌ اینکه ‌این ادعا متشکل از چندین زیر نظریه است: «خودِ تکامل»، «انتخاب طبیعی»، «نیای مشترک»، و «تدریجی گرایی» به نظر می‌رسد، در نوشته‌های برخی از نویسندگان ‌ایرانی به مقدار زیادی با هم خلط شده‌اند. عموم متفکران‌ ایرانی مانند اصفهانی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، مطهری، یدالله سحابی، مکارم شیرازی، مصباح یزدی،  سبحانی،  مشکینی، عبدالکریم سروش به مسئله انتخاب طبیعی و نیای مشترک  اشاره کرده‌اند و دلیل رد یا ابطال ‌این نظریه را بر اساس ‌این دو مولفه می‌دانند. همچنین لازم است به هنگام سخن گفتن از شان اثباتی یا ابطالی یک نظریه به تحلیل‌هایی که در گذشته و در فلسفۀ علم نسبت به ابطال یا اثبات نظریۀ علمی‌ ارائه شده است، توجه شود. در ‌این مقاله نشان داده می‌شود که برخی اظهارنظرهای نویسندگان‌ ایرانی کمتر ناظر به ‌این دو نکته بوده است و البته به برخی استثناها اشاره خواهد شد. یافته‌های نویسندگان در ‌این مقاله دو نکته است: نخست‌ اینکه نظریۀ انتخاب طبیعی به عنوان یک اصل، قابلیت اثبات ریاضیاتی دارد و بنابراین ابطال‌ناپذیر است. دوم‌ اینکه سایر بخش‌های نظریه تکامل ابطال‌ناپذیر و اثبات‌ ناپذیرند، اما اصلاح‌پذیرند. به همین دلیل بخش‌های زیادی از نظریه، از زمان داروین تاکنون ابطال یا اصلاح شده‌اند.

The Approach of Some Iranian Authors toward Verification or Falsification of the Theory of Evolution

Those Iranian authors who have commented on the verification or falsification of the theory of evolution have approached it in very general way. Two types of explications can make future comments more accurate: first, noticing the fact that this theory consists of several subtheories:  It seems that ‘evolutionassuch’, ‘natural selection’, ‘common ancestor’, and ‘gradualism’ are largely confused in the writings of some Iranian writers. Most Iranian thinkers (Isfahani, Allameh Tabatabai, Allameh Jafari, Motahhari, Yadollah Sahabi, Makarem Shirazi, Mesbah Yazdi, Sobhani, Meshkini, and Abdolkarim Soroush) point to the issue of natural selection and common ancestor and believe that the reason for refutation or falsification of this theory is based on these two subtheories. When considering the verification or falsification of a theory, it is necessary to pay attention to the analyses that have been made in the philosophy of science over the last century about the refutation and proof of a scientific theory. The present paper shows that the majority of Iranian writers’ comments are based on these two subtheories, though there are some exceptions. The authors’ findings in this paper are twofold: first, the theory of natural selection as a principle is mathematically provable and therefore not subject to falsification. Second, other parts of the theory of evolution are falsifiable and unprovable, but subject to modification. That is why, many parts of the theory have been refuted or modified since Darwin.