پرداختن به فلسفه دین

جان هیک معتقد است: براى پرداختن به فلسفه دین)که کارش بررسى شناخت خدا و تبیین خداباورى است، بدان‏گونه‏که براى ملحد هم مجاب کننده باشد( باید دانست که: شناخت ما، همچون بُعد جسمانى ما، محدود بوده و به سطحى از حقیقت مربوط مى‏شود که براى ما آشکار شده است؛ لذا براى شناخت بیشتر حقیقت، باید شناخت دیگران را هم مورد توجه قرار داد و پذیرفت که رویکردهاى مختلف به دین و خدا، هرکدام یک یا چند جنبه محدود از آن حقیقت را بیان مى‏کنند و نه همه جهات آن را؛ بنابراین فیلسوف دین در این مسأله مى‏تواند با سلوک در معرفت‏شنا سى کانت و به شیوه فلسفه تحلیلى - که هیچ مطلبى را وحى منزل نمى‏داند - نقطه برتر مشترک بین آن رویکردها را برگزیند. این نقطه، در رویکردهاى شناخت خدا و ایمان به او، همان تجربه دینى است. در هر دو تفسیر دینى و طبیعت‏گرایانه از عالم، مى‏توان از تجربه دینى سخن گفت. این تجربه که در نتیجه حضور خدا در عالم و دین‏ورزى آدمى حاصل مى‏شود، مى‏تواند انسان را، در یک سیر تکامل تدریجى، از خودمحورى به همدردى جهانى - و شناخت خدا- سوق دهد. اما ملحدان، براى‏آنکه از پذیرش تجربه دینى معذور باشند- شکل خاصى از تفسیر طبیعت‏گرایانه از عالم را برگرفته‏اند که فیزیکالیسم نام دارد. فیزیکالیسم بر مبناى اصل اساسى خود، تقلیل‏گرایى، همه پدیده‏هاى فراجسمانى را به ویژگیهاى جسم‏فرو مى‏کاهد ولى، گرفتار دو تناقض منطقى و تجربى است: تناقض منطقى آن، این است که از همبستگى پدیده‏هاى ذهنى و مغزى به وحدت آنها حکم مى‏کند، حال‏آنکه منطقاً چنین حکمى درست نیست؛ و تناقض تجربى آن است که نمى‏تواند از پدیده‏هاى مسلم فراروانشناختى، یک تفسیر مناسب ارائه دهد.