تاملی در صورت بندی رهیافت های «قلمرو دین»و طرح رهیافت مطلوب

قلمرو دین از موضوعات پر چالش  و تاثیر گذار بر سپهر سیاسی جوامع اسلامی‌ ‌به‌ویژه ایران است. از نظر معرفتی رهیافت‌های متعددی به قلمرو دین قابل احصاء است که هر یک می‌تواند نقاط قوت و ضعف متعددی داشته باشد. رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی، رهیافت اکتفا به ارزش‌های اخلاقی و بیان کلیات، رهیافت دین متضمن یکى از احکام پنجگانه (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) و رهیافت تشکیل دین از عقل و نقل اهم این رهیافت‌هاست. بر این اساس، دغدغه بنیادین مقاله طرح رهیافتی است که در نسبت با شرایط ذهنی و مختصات عینی جامعه نقاط ضعف رهیافت‌های پیشین را نداشته و از قوت بیشتری برخوردار باشد. بدین‌ترتیب  پرسش اصلی، مختصات رهیافت مطلوب به قلمرو دین و چگونگی تحلیل ادعاها و نقاط ضعف رهیافت‌های موجود است. بر این پایه است که مقاله آن رهیافت‌ها را نابسنده دانسته و با نقدشان به طرح رهیافت قلمرو اعتدالی و انفکاکی دین بر اساس روش اجتهاد کلامی‌‌می‌‌پردازد. ویژگی‌های این الگو نیز عبارت از عدم مقبولیت رهیافت‌های حداکثری و حداقلی مطلق، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در عرصه‌های مختلف زیستی، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در ساحت‌های مدیریتی، تفکیک دین و شریعت،  تکالیف شرعی دائر مدار هدایت، و اجتهاد مستمر است.