بررسی تطبیقی تفسیر کلامی آیات امامت در تفاسیر اثنی عشریه و زیدیه تا پایان دوره آل بویه

امامیه در استدلال های کلامی خود، بر پنج آیه اولی الامر، تطهیر، ولایت، مودت و مباهله تاکید دارند. بررسی تطبیقی تفاسیر اثنی عشریه و زیدیه از آغاز تا پایان عصر آل بویه در نیمه سده پنجم، از این آیات و شناخت شباهت ها و تفاوت های تفسیری آن ها، مسئلهاصلی این مقاله است و دامنه آن به تفاسیر ابوالجارود، مُقاتل بن سلیمان، قمی، حِبَری، فرات کوفی و شیخ طوسی محدود شده است. در ابتدا مشخص شد که تفسیر مقاتل کمترین شباهت را به تفاسیر شناخته شده زیدی و اثنی عشری دارد و از این رو در نتایج به دست آمده در نظر گرفته نخواهد شد. در میان تفاسیر باقی مانده بررسی ها نشان می دهد که عموم این تفاسیر، را می توان در زمره تفاسیر روایی و نقلی طبقه بندی کرد. از نظر تعداد روایات کلامی نقل شده، بیشترین روایات در تفاسیر زیدی و به ترتیب در تفسیر فرات و سپس الحبری نقل شده است. وجه مشترک همه تفاسیر فوق آن است که همگی در پی اثبات نزول این آیات، درباره پنج تن هستند و به دلالت های کلامی آیات نمی پردازند. شیخ طوسی تنها و نخستین مفسر شیعی است که به نقل روایت بسنده نکرده و به عنوان یک متکلم، انگاره های کلامی عصمت و طهارت، افضلیت، ولایت بلافصل امام علی؛ و همچنین افضلیت امام حسن و امام حسین پس از امام علی علیهم السلام را از آیات امامت استنباط کرده است.