تحلیل محتوای کیفی قصه­های صمد بهرنگی به منظور بررسی امکان استخراج مضامین تربیتی-انتقادی

یکی از مهم ترین مسائل تعلیم و تربیت انتخاب محتوای مناسب، به منظور تحقق بخشیدن به اهداف آن است. قصه ها، به فراخور شکل و محتوای خود ظرفیتی مناسب برای به ثمر رساندن فعالیتهای تعلیم و تربیت دارند. با توجه به اینکه آگاهی انتقادی یکی از هدفهای مهم تربیتی در تعلیم و تربیت رسمی است و صمد بهرنگی یکی از نویسندگان مطرح این زمینه از ادبیات کودکان است، لذا در این مقاله که به روش پژوهش تحلیل محتوا انجام شده، ضمن بررسی ماهیت و ویژگیهای تعلیم و تربیت انتقادی، قصه هایی از صمد بهرنگی به صورت هدفمند با هدف شناسایی و تحلیل آنها از نظر ویژگیهایی مانند وضعیت طبقاتی، سرکوب اجتماعی، تشویق آگاهی انتقادی، عمل جمع محور و نقد باور غیرموجه انتخاب و امکان استخراج مضامین تربیتی انتقادی بر اساس سه معیار معقولیت، قصدمندی و روشِ ایزرل شفلر بررسی شده است. به طور کلی دو دیدگاه در زمینۀ محتوای قصه های بهرنگی وجود دارد که عبارت از پذیرش و رد آنها به منظور بهره گیری در تربیت انتقادی است. نتایج پژوهش دیدگاهی میانه را پیشنهاد می کند. دیدگاه میانه آن است که به منظور گنجاندن داستانهای بهرنگی در برنامه های پرورش تفکر انتقادی، لازم است برخی از جنبه های موجود در داستانها مانند روایتهای القایی داستانها، لایه های آشکار و پنهان خشونت ورزی، رادیکالیزه جلوه دادن شکافهای طبقاتی و کم رنگ بودن گفتگوهای استدلالی جرح و تعدیل شوند.

A Qualitative Content Analysis of Samad Behrangi's Stories to Extract Educational-Critical Themes

A Qualitative Content Analysis of Samad Behrangi's Stories to Extract EducationalCritical ThemesR. Barkhordari, Ph.D.H. MadaniOne of the most important issues in education is selection of appropriate content which can help meet the educational goals. Each story has a specific form and content which can contribute to the fulfillment of educational goals. Critical awareness is one of the most fundamental aims of formal education and Samad Behrangi is of one of the leading authors of children rsquo;s stories who focuses on this theme. Hence, in the present study a qualitative content analysis of Behrangi rsquo;s stories was carried out based on such themes as the condition of classes, social oppression, promotion of critical awareness, collective actions, and critique of unjustified beliefs. In addition, the possibility of extracting educationalcritical themes from Behrangi rsquo;s stories was probed based on Israel Scheffler rsquo;s criteria, i.e., intentionality, rationality, and manner. There are opponents and proponents of the use of Behrangi rsquo;s stories for educational purposes. According to the findings of the present study a moderate view is recommended in which certain aspects of the stories such as inculcating themes, overt and covert layers of aggression, exaggerating class divides, and inadequacy of reasoningcentered dialogues should be moderated and modified. Key words: qualitative content analysis, Samad Behrangi, critical thinking, critical themes