تحلیل تطبیقی آموزش عالی فرامرزی در کشورهای منطقه خلیج فارس با رویکرد قطب‌های بین‌المللی آموزش

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تحلیل تطبیقی «قطب‌های بین‌المللی آموزش»، به‌عنوان نسل جدیدی از آموزش عالی فرامرزی بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش اسنادی انجام شد، نمونه‌گیری از نوع هدفمند بحرانی شامل چهار کشور قطر، امارات متحده عربی، بحرین و ایران بود که در اسناد سیاستی خود موضوع «قطب شدن»را تصریح کرده بودند. مواد و روش‌ها: مرجع گردآوری اطلاعات، اسناد و گزارشات مرتبط با کشورهای مورد مطالعه بود. «زمان تاسیس»، «قوانین و مقرارت»، «رویکرد برنامه‌ریزی و استراتژی‌های اجرا»، «منطق‌های پیشران» و «نوع سرمایه‌گذاری» مولفه‌های مورد مطالعه در این تحلیل تطبیقی بودند. در تحلیل یافته‌ها از رویکرد چهار بعدی جرج بردی استفاده شد. بحث و نتیجه‌گیری: اگرچه اسناد بالادستی در ایران سال‌ها پیشتر معطوف به سیاست‌گذاری برای تبدیل شدن به قطب بین‌المللی آموزش بوده است، ولی در عمل رویکرد برنامه‌ریزی اتخاذ شده از نوع انفعالی بوده، و در عوض، سایر کشورهای مورد مطالعه از رویکردی فعال و استراتژیک بهره برده‌اند. بحرین برای تبدیل شدن به دو قطب بین‌المللی پذیرش دانشجوی خارجی و قطب نوآوری سیاست‌گذاری نموده، امارات متحده عربی نیز برای تبدیل شدن به قطب پذیرش دانشجوی خارجی برنامه‌ریزی کرده است. علاوه بر این، امارات متحده عربی با تغییر سیاست‌های صدور ویزا به دنبال جذب استعدادها و متخصصان دارای مدرک دکتری و تبدیل شدن به قطب بین‌المللی استعداد می‌باشد. هم‌چنین قطر برای تبدیل شدن به دو قطب بین‌المللی استعداد و نوآوری سیاست‌گذاری نموده است. یافته‌های پژوهش نشان داد نظام آموزش عالی ایران در اسناد سیاستی خود تبدیل شدن به « قطب بین‌المللی آموزش‌های مجازی» را هدف‌گذاری نموده است. می‌توان این قطب بین‌المللی آموزش را به‌عنوان یک زیر مجموعه از «قطب پذیرش دانشجوی خارجی» در نظر گرفت که در مقایسه با قطب‌های بین‌المللی آموزش موجود در منطقه خلیج فارس یک گونه جدید می‌باشد. هم‌چنین نوع سرمایه‌گذاری برای تبدیل شدن به یک قطب بین‌المللی آموزش در کشورهای مورد مطالعه عمدتاً از نوع سرمایه‌گذاری با منابع داخلیدولتی، داخلیخصوصی و سرمایه‌گذاری موسسات خصوصی خارجی بوده است در حالی که در ایران این سرمایه‌گذاری از نوع داخلیخصوصی، داخلیدولتی و خارجیدولتی بوده است که سرمایه‌گذاری از منابع خارجیدولتی نظام آموزش عالی ایران را در مولفه روش تامین مالی از سایر نظام‌های آموزش عالی منطقه خلیج فارس متمایز کرده است. این پژوهش هم‌چنین نشان داد اجرای استراتژی «بین‌المللی‌سازی در خانه» که در قلب آن بین‌المللی‌سازی برنامه‌های درسی از محوری‌ترین مفاهیم است، مقدم بر اجرای استراتژِی «بین‌المللی‌سازی فراسوی مرزها» برای نظام آموزش عالی ایران است. پیشنهاد سیاستی این پژوهش برای نظام آموزش عالی ایران این است که ضمن فراهم آوردن الزامات مربوط به استراتژی «بین‌المللی‌سازی در خانه»، زیرساخت‌های سیاستی و قانونی اجرای استراتژی «بین‌المللی شدن فراسوی مرزها» و تبدیل شدن به یک «قطب بین‌المللی آموزش» فراهم شود.

Comparative Analysis of International Education Hubs in the Persian Gulf Region

Objective: This paper aimed to study &international education hubs& as the latest generation of internationalization abroad or crossborder strategy. This study had a qualitative approach with a documentary methodology and a critical purposive sampling including four countries of Qatar, UAE, Bahrain and Iran stipulated this policy in their national policy documents. Materials and Methods: The components studied in this research comprised of “date of establishment”, “regulations and policies”,&planning and implementation strategies&,&driving rationales& and &investment approach&.The data collected from documents, reports and papers containing the required information on education hubs strategy in the sample countries.For data analysis, Bereday’s comparative method has been adopted. Discussion Conclusion: The data analysis results indicated that although, the policy of establishing an education hub has been implied in Iran’s national policy documents years before, Gulf countries have adopted an active and strategic approach in planning and implementation phases of shaping an international education hub. Bahrain has stipulated in it’s policy documents to be an international innovation hub as well as an international student hub. Moreover, Qatar has planned to be a talent hub alongwith an innovation hub and U.A.E has planned to be an international student hub as well as a talent hub. On the other hand, Iran’s higher education system has planned to become a &virtual education hub& which is a new type within the existing hubs in the Pesian Gulf region. Investment and financial resources for establishment of an education hub was different in the studied Arab higher education systems from those of Iran’s higher education system. In UAE, Bahrain and Qatar, the financial resources are from internalpublic, internalprivate and internationalprivate sources while, in Iran the financial resources are from internalpublic, internalprivate and internationalpublic sources. The policy recommendation for Iran higher education system is first prioritizing implementation of &internationalization at home” strategy the core of which is “internationalization of curriculm” and then developing the strategy of internationalization abroad and turning into an international education hub.