شناسایی الگوی رهبری آموزشی مدیران مدارس (مطالعه موردی: دوره اول ابتدایی شهر تهران)

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های رهبری آموزشی مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران انجام شده است چرا که رهبری یک عامل کلیدی برای بهبود عملکرد سازمان است و موفقیت یا شکست سازمان وابسته به اثربخشی رهبری در تمام سطوح است.مواد و روش‌ها: پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر داده‌ها کیفی مبتنی بر روش داده بنیاد و از نظر ماهیت اجرا، توصیفی است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان و متخصصان حوزه رهبری آموزشی و اساتید دانشگاهی دارای سوابق پژوهشی و عملیاتی مرتبط با موضوع رهبری آموزشی (شامل کلیه مطلعین کلیدی در حوزه رهبری آموزشی، مدیران ارشد آموزش و پرورش و صاحبان آثار علمی (کتب، مقاله و ...) در حوزه رهبری آموزشی) بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و به روش گلوله برفی تعداد 18 نفر برای مصاحبه انتخاب شد. ابزار جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و سپس فن دلفی و بارش مغزی نیز انجام شد. پس از انجام مصاحبه، اجرای فن دلفی و بارش مغزی اطلاعات بدست آمده جمع‌بندی شد و سپس به کمک نظریه داده بنیاد اقدام به مقوله‌بندی و کدگذاری مفاهیم شد و الگوی نهایی بدست آمد. برای تحلیل داده‌های کیفی از روش کدگذاری باز، تولید مفاهیم اولیه، تولید مقوله‌های عمده، کدگذاری محوری و ارتباط بین مقوله‌ها، کدگذاری انتخابی استفاده شد. برای تعیین اعتبار درونی یافته‌ها، از تطبیق داده‌ها با مطالعه مبانی نظری و پیشینه پژوهش، مصاحبه با افراد کانونی و اخذ نظرات و رهنمودهای گروهی از خبرگان استفاده شد و قبل از کدگذاری، بررسی نهایی به عمل آمد. به‌منظور تعیین اعتبار بیرونی یافته‌ها از تکنیک‌های حصول اشباع نظری، استفاده از رویه‌های ویژه کدگذاری و تحلیل نمادها و نشانه‌ها و توصیف غنی داده‌ها، بهره گرفته شد. به‌منظور تعیین روایی یافته‌ها نیز از تکنیک‌های جمع‌آوری داده‌ها از منابع متعدد، تحلیل موارد منفی و انعطاف روش استفاده شد که همگی بیانگر اعتبار و روایی مناسب یافته‌های پژوهش بودند.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده نشان داد الگوی ارائه الگوی رهبری آموزشی مدیران مدارس دوره اول ابتدایی شهر تهران دارای 248 شاخص، 39 مولفه و 5 بعد است. ابعاد و مولفه‌های بدست آمده عبارت‌اند از: بعد اعتقادی (شامل مولفه‌های ارزشی، تجسم‌گرایی، جامعیت، تعمق و انعطاف‌پذیری)، بعد ساختار کار و محیط (شامل مولفه‌های ارزیابی آموزشی، نظارت آموزشی، مدیریت بر فرایند یاددهییادگیری، رشد و توسعه حرفه‌ای، گفتمان آموزشی و مدل‌سازی)، بعد سبک رهبری (شامل مولفه‌های اداری/مدیریتی، مشارکتی، تحولی، توزیعی، تعاملی، آزادمنشانه، هیجانی، آموزش‌مدار، اخلاقی و اقتضایی)، بعد توانایی سازمانی و کاری رهبر (شامل مولفه‌های تعیین جهت، تجزیه و تحلیل و قضاوت، مدیریت بهبود، توانایی سازمانی، فرهنگ سازمانی، جو سازمانی، ارتباطات اثربخش، اقتدار حکمتی) و بعد ویژگی‌های شخصی، عقلی و عاطفی رهبری (شامل مولفه‌های نفوذ، بصیرت، چالش‌پذیری، الهام‌بخشی، روحیه بخشی، مصمم بودن، حساسیت، تفکر واگرا، علایق و انگیزه‌های شخصی و ارزش‌مداری) است. پس مصاحبه با خبرگان 224 شاخص، 33 مولفه و 4 بعد شناسایی شد که با اجرای فن دلفی و بارش مغزی در قالب کدگذاری انتخابی تعدادی شاخص، مولفه و بعد حذف، اصلاح و اضافه شد که نهایتاً تعداد 248 شاخص، ذیل 39 مولفه و 5 بعد دسته‌بندی شدند. بنابراین نتایج بدست آمده حکایت از آن دارد که ارائه الگوی رهبری آموزشی متناسب با ویژگی‌های خاص مدارس ابتدایی شهر تهران ضروری است و عملیاتی نمودن آن در سطح مدارس ابتدایی نیازمند حمایت همه جانبه مسئولان و تصمیم‌گیرندگان آموزش و پرورش می‌باشد.

Identifying the Educational Leadership Pattern of School Administrators (Case study: The First Primary School in Tehran)

Objective: The purpose of this study was to identify the dimensions, components and indicators of educational leadership for the management of the first primary school in Tehran, because leadership is a key factor in improving organizational performance and the success or failure of the organization depends on the effectiveness of leadership at all levels.Materials and methods: The research in terms of purpose is applied, in terms of data, quality is based on the grounded theory method, and in terms of the nature of implementation, it is descriptive. The research population consisted of experts and experts in the educational leadership field and university teachers with research and operational background related to the educational leadership subject. Sampling was done using a targeted snowball sampling of 18 people for interviews. After interviewing and summarizing the information, with the help of the data theory of the foundation, the categorization and encoding of concepts was made and the final model was obtained. In order to determine the validity of the findings, the data were adapted by studying the theoretical foundations and research background, interviewing the focal subjects, and obtaining the views and guidelines of a group of experts. Before the coding, a final review was done. The use of special procedures for coding and analyzing symbols and symbols and the rich description of the data was used to determine the external validity of the findings from the techniques of obtaining theoretical saturation. To determine the validity of the findings, data gathering techniques were used from multiple sources, analysis of negative cases and flexibility of the method, which all indicated the reliability and validity of the research findings.Discussion and conclusion: The results showed that the educational leadership model of managers of primary schools in Tehran has 248 indicators, 39 components, and 5 dimensions. Dimensions and components obtained are as follows: belief (value, visualization, comprehensiveness, meditations and flexibility), work structure and environment (educational evaluation, educational supervision, management of the learning process, learning development, professional development, educational discourse, and modeling), leadership style (administrative/managerial, collaborative, developmental, distributive, interactive, libertarian, emotional, educational, ethical and contingent), organizational and managerial ability (direction, analysis, and judgment, management improvement, Organizational capability, organizational culture, organizational climate, effective communication, veracity authority) and personal, intellectual and emotional characteristics of leadership (influence, insight, challenging, inspiring, encouraging, determined, sensitive, divergent thinking, interests and individual motives and value). After interviewing the experts, 224 indicators, 33 components, and 4 dimensions were identified, which were removed, modified and added by performing the Delphi technique and brainstorming in selective coding. Finally, 248 indicators were classified into 39 components and 5 dimensions. Therefore, the results indicate that it is necessary to provide a model of educational leadership appropriate to primary schools’ specific characteristics in Tehran. Its implementation at the primary school level requires the full support of education officials and decisionmakers.