نگاهی نو به شروط وحدت در تناقض قضایا میان منطق‌دانان مسلمان با تطبیق بر فلسفه ی متاخر ویتگنشتاین

اصل تناقض در سه حوزه ی معرفت شناسی، فلسفه و منطق از جایگاه بی بدیلی برخوردار است، به طوری که این اصل را مسلم ترین بدیهیات و «ام اقضایا» دانسته اند که حتی بدیهیات اولیه نیز در آن متوقف هستند. از اینرو بررسی شرایط تحقق تناقض، به منظور شناخت موارد جریان آن ضروری است. از جمله شرایط تناقض، وحدت هایی است که در دو گزاره ی متناقض باید حفظ شود. در تفصیل شرایط و تعداد شروط وحدت همواره میان منطق دانان اختلاف بوده است. نظر مشهور، اشتراط هشت وحدت در تناقض است، ولی همواره اندیشمندانی سعی در تصحیح این نظر داشته اند، به این صورت که یا شروطی بر آن افزوده و یا شرایط مشهور را به موارد کمتری تقلیل داده اند. تحقیق حاضر با روش تحلیل مفهومی، گزاره ای و سیستمی، به بررسی شروط مذکور در کتب منطقی پرداخته و نتیجه می گیرد که همه ی این شرایط به دو شرط «وحدت موضوع» و «وحدت محمول» تنزّل می یابد. در بخش دوم، با توجه به فلسفه ی متاخّر ویتگنشتاین، اثبات می شود که در وحدت های تناقض، شرط دیگری لازم است که در هیچ یک از کتب پیشینیان ذکر نشده و از سوی دیگر مصداق هیچ یک از شروط پیش گفته نیست، و آن عبارت است از «وحدت زبان».

a new look at the conditions of unity in the paradox of cases among muslim logicians by adapting to wittgenstein’s later philosophy

the principle of contradiction in the three domains of epistemology, philosophy and logic is of incomparable importance, and it is necessary to examine the conditions of its realization in order to know the cases of its flow. among the conditions of contradiction are the unity that must be maintained in two contradictory propositions. there has always been a difference between logicians in detailing the conditions and the number of unity conditions. the famous opinion, the requirement of eight unity is contradictory, but thinkers have always tried to correct this opinion, in such a way that they either added conditions to it or reduced the famous conditions to fewer cases. the present research, with the method of conceptual, propositional, and systemic analysis, examines the conditions mentioned in logic books and concludes that all these conditions are reduced to two conditions: the unity of the subject and the unity of the predicate. in the second part, according to the late philosophy of wittgenstein, it is proved that in the unity of contradiction, another condition is necessary that is not mentioned in any of the books of the predecessors and on the other hand, it is not an example of any of the aforementioned conditions, and that is the phrase from unity of language.