تحلیلی بر معنای امکان اخص از منظر ابن‌سینا

ابن‌سینا در کتاب‌های منطقی خود به‌صورت مبسوطی به بحث جهات و قیاس‌های موجهه پرداخته است. علاوه بر این، نوآوری وی در افزودن جهات زمانی موردتوجه منطق‌دانان خصوصاً منطق‌دانان غربی قرار گرفته است. بااین‌وجود با مراجعه به آثار وی نوعی ابهام در معنای امکان اخص دیده می‌شود. برخی از منطق‌دانان غربی نیز وجود چنین ابهامی را گزارش داده‌اند گاهی نیز این ابهام سبب بدفهمی در این زمینه شده است؛ بنابراین شناخت دقیق معنای موردنظر ابن‌سینا ازاین‌جهت دارای اهمیت است. با مراجعه به آثار ابن‌سینا مشخص می‌شود که تعریف او از امکان اخص در کتاب شفا (العباره و البرهان) همان تعریف امکان استقبالی است. در کتاب منطق المشرقیین و کتاب اشارات امکان اخص و استقبالی به‌صورت مجزا تعریف شده است اما بااین‌وجود تعاریف ارائه شده کاملاً با هم منطبق نیستند. برای رفع این ابهام دو استراتژی مطرح خواهد شد. در نهایت به نظر می‌رسد تمایز میان امکان استقبالی و امکان خاص تمایزی اعتباری است.

an analysis of narrowest possibility from avicenna’s perspective

avicenna (ibn sīnā’s) discusses in detail the modality and modal syllogistic, in his logical books. the earliest formal system of modal logic was developed by avicenna, who ultimately developed a theory of temporally modal syllogistic. however, referring to his works, there is a kind of ambiguity in the meaning of narrowest possibility. some western logicians have also reported such ambiguity, sometimes leading to misunderstandings. therefore, knowing the exact meaning of the narrowest possibility from avicenna’s perspective is important. in the book of healing (kitāb al-shifā, kitāb al-burhan), it becomes clear that his definition of the narrowest possibility is the same as the definition of a future possibility. in the book of oriental logic (mantiq al-mashriqiyin) and the book of pointers (al-isharat wa’l-tanbihat), the narrowest possibility and future possibility are defined separately, but the definitions provided do not completely coincide. two strategies will be proposed to resolve this ambiguity. finally, it seems that there is no real distinction between the narrowest possibility and future possibility.