رویکردی منطقی-ریاضی به اصول فقه

در دهه های اخیر، صوری سازی با استفاده از ساختارهای ریاضی، در بسیاری از مباحث که ماهیت منطقی دارند، گسترش یافته است. اصول فقه یکی از این حیطه هاست که ماهیت منطقی دارد و در حقیقت همان منطق حاکم بر استدلال فقهی می باشد.  طراحی یک ساختار به سبک منطق ریاضی برای اصول فقه، هم به لحاظ فراهم آوردن ابزاری کارامد برای نشان دادن تمایز ها در روش های گوناگون استدلال فقهی، و هم به لحاظ استفاده از هوش مصنوعی برای ساخت ابزار کمکی در فرایند استنباط فقهی، می تواند مفید واقع شود. در این مقاله پس از معرفی اجمالی رویکرد ریاضی به منطق و بیان مختصری در تعریف اصول فقه، منطق صوری اصول فقه را در قلمرو منطق ریاضی جستجو می کنیم.  منطق تکلیف استاندارد و منطق تکلیف دینامیکی را به عنوان نزدیکترین ساختار های ریاضی موجود، به ساختار مورد نظر ما، به اجمال معرفی کرده، پس از بررسی معانی مختلف ‎«واجب»‎ در نوشتارگان اصول فقه، رویکرد فعل محور را برای تبیین مفهوم واجب بر می گزینیم، زبان صوری منطق فقه را مبتنی بر منطق دینامیکی طراحی می کنیم و در انتها نمونه هایی از قواعد فقهی را در این زبان صوری سازی می نماییم.

A Mathematical Logic Approach to ’Osool’e Fegh’

In recent decades, formalization in mathematical structures has been developed in different areas with logical nature. These mathematical structures besides providing more precise and sufficient languages than natural ones, would be a base for constructing  assistant software in these areas. One of these logicnature areas is osool’e fegh which is the logic governing jurisprudential inferences in Islamic approaches. Hence, a mathematical logic for osool’e fegh would provide  a useful device for both ’analyzing and comparison of jurisprudential inferences’ and, ’designing assistant software’. In this paper we introduce our mathematical logic approach to osool’ e fegh . We search a determining logic for ossl’e fegh in the formal logic context, as it is in fact the logic of Fegh . After a survey on different meanings of vajeb and its properties, which is the basic deontic concept in osool’ e fegh literature, we construct a formal language for logic of Fegh according to dynamic logic and formalize some jurisprudential rules in this language.