اَپاگوگۀ ارسطو

ارسطو در آناکاویک نخست، دفتر 2، فصل 25، گونه‌ای از استدلال، به نام اَپاگوگه، را پیش می‌نهد که ارسطوشناسان دربارۀ چیستی‌اش بسی اختلاف دارند. راس بر آن است که اَپاگوگه قیاس اکتشافیِ نیمه‌برهانی‌‌نیمه‌جدلی، در قالب شکل اوّل، با نتیجه‌ای محتمل است که از ترکیب صغرایی محتمل‌تر با کبرایی یقینی به‌دست می‌آید. پِرس معتقد است که اَپاگوگه همان فرضیه‌ربایی یا به تعبیر جدیدتر استنتاج بهترین تبیین است. فارابی، امّا، بی‌آن‌که آشکارا دربارۀ اَپاگوگه بحث کند، برگردان عربیِ اِپاگوگه، یعنی «الاستقراء»، را جایگزین اَپاگوگه می‌کند، که الهام‌بخش این فرضیه است که اَپاگوگه تصحیف اِپاگوگه است. تحلیل ما نشان می‌دهد که تفسیرهای پِرس و فارابی، خود، فرضیه‌ربایی‌هایی هستند که با پذیرش مسئله‌زا بودنِ وضعیت فصل 25، فرضیه‌هایی برای تبیین آن پیش می‌نهند، مخالف با اصول اقتصاد و سازگاری. راس، اما، مسئله‌زا بودنِ وضعیت فصل 25 را، از بُن، نمی‌پذیرد و کار خود را ساده می‌کند. نظریۀ پِرس، در باب ریشۀ ارسطوییِ فرضیه‌ربایی، با مشکلات و دست‌کم دو رقیبی که دارد، به‌جدّ محلّ تردید خواهد بود؛ و این برای تاریخ منطق، تاریخ علم، و تاریخ فلسفۀ علم، می‌تواند مهم باشد.

Aristotle’s Apagoge

In Priori Analytics, II. 25, Aristotle proposes a sort of reasoning called apagpge. Scholars differ about its translation, definition, and formulation. Ross believes that it is a semidemonstrative, semidialectical firstfigure syllogism, with a probable conclusion derived from a more probable minor premise and apodictic major premise, which is applicable as a method of discovery. Peirce holds that it is same as Abduction, or an anticipation of it. But Farabi, without any discussion about apagoge, put the Arabic translation of epagoge, i.e. induction, in the place of apagoge, which inspire the hypothesis that apagoge in Priori Analytics, II. 25 is distortion of epagoge. On my analysis, Peirce and Farabi’s interpretations both are abductions that, assuming strangeness of Priori Analytics, II. 25, propose explanatory hypotheses apposite to economy and consistency, while Ross rejects the assumption at all. Peirce’s theory on the Aristotelian origin of abduction, with its problems and alternatives, would be questionable; and this result may be important for the Histories of Logic and science.