ابعاد وجودی، معرفتی و زبانی الاهیات سلبی دیونوسیوس مجعول

الاهیات سلبی پاسخی به پرسش از چگونگی سخن‌ گفتن از ذات خداوند و امکان شناخت وی است که به صورت سلب زبانی نمود می‌یابد و از سه بُعد وجودی، معرفتی و زبانی قابل بررسی است. دیونوسیوس مجعول فیلسوف و عارف مسیحی اوایل قرون وسطی است که الاهیات سلبی وی تاثیر بسیاری بر عارفان پس از خود داشته است. شیوه الاهیاتی وی متشکل از چهار مرحله است: 1. ایجابی، که با حرکت نزولی از صفات کلی و انتزاعی امر متعالی آن‌ها را به مخلوقات متصف می‌کند؛ 2. سلبی، که در سیری صعودی به تنزیه خداوند از صفات و مفاهیم می‌پردازد؛ 3. تفضیلی، که با سلبِ سلب منکر صفات ایجابی و هم سلبی از خداوند می‌شود؛ 4. عرفانی، که سخن ‌گفتن از خداوند را در سکوت و زبان را از بیان امر الوهی عاجز می‌داند. هر کدام از این مراحل بر اساس یکی از ابعاد الاهیات سلبی بنا شده‌اند و به سبب اشکالی منجر به مرحله بعد می‌شوند. در شیوه ایجابی با مبنایی وجودی و هستی‌شناسانه می‌آغازد و به علت مشکل معرفتی پیش‌آمده و تقید خداوند، به مرحله سلبی روی می‌آورد. مرحلة سلبی نیز منجر به انتساب صفاتِ متضادِ سلب ‌شده و تعین و تقید خداوند می‌شود؛ لذا وی روش تفضیلی را در پیش می‌گیرد. در شیوة تفضیلی سلب توامان صفات ایجابی و سلبی نوعی از آشفتگی زبانی را به‌وجود می‌آورد که راه‌کار دیونوسیوس در‌نهایت شیوه عرفانی و بیان عجز زبان از توصیف خداوند است.