تفسیر فرازمانی از ازلیت خداوند

یکی از مباحث مهم در فلسفه دین معاصر غربی، مبحث ازلیت خداوند است. ازلیت خداوند در فلسفه یونان و قرون وسطی، عمدتاً تفسیری فرازمانی داشت که بر اساس آن خداوند موجودی غیر زمان‌مند است و برای او درنظرگرفتن آغاز و انجام زمانی بی‌معناست. در نظر پاره‌ای از فیلسوفان عصر جدید، صفت ازلیت خداوند رنگ و بویی زمان‌مند می‌یابد و به این معنا تفسیر می‌شود که خدا در همه زمان‌ها بوده است و خواهد بود. با تاثیرگرفتن از این پیشینه تاریخی، ازلیت خداوند در فلسفه دین معاصر، دو تفسیر متفاوت داشته است که به زمانی‌گرایی (تفسیر زمان‌مند از ازلیت) و ازلی‌گرایی (تفسیر فرازمانی از ازلیت) معروف‌اند. به‌نظر می‌رسد که می‌توان با تامل در سرشت زمان و لوازم آن و نیز ژرف‌کاوی در پاره‌ای از دیگر صفات خداوند، همچون تغییرناپذیری، ادله‌ای را بر ادله ازلی‌گرایی سامان داد. همچنین، ایرادات وارد بر این تفسیر، همچون ایراد عدم انسجام مفهومیِ «موجود غیر زمان‌مند» یا ایراد مبتنی‌بر زمان‌مندبودن همه رخدادها، قابل پاسخ‌گویی‌اند. با این‌ حال، معقولیت ازلی‌گرایی در گرو امکان ارایه تفسیری معقول از ارتباط موجود فرازمان با جهان زمان‌مند است.