ریشه‌های سکولار و ظرفیت‌های پساسکولار اندیشه توماسِ آکوئینی

نسبت عقل و ایمان، پرسش‌ حیاتی که حوزه اندیشه را همواره به خود مشغول داشته است، بعدی اجتماعی دارد. توماس آکوئینی، از جمله شاخص‌ترین طرف‌های این بحث، ضمن تاثیرگذاری گسترده در سیر تاریخ اندیشه، می‌تواند الهام‌بخشِ جامعه‌ی مدرنی دانسته شود که متولیان آن قصد داشتند، در مراتبِ سکولارسازی، پای دخیل بودن آموزۀ قدسی را از عرصۀ عمومی بزدایند. با این حال، نظرگاه‌های جامعه امروز نه مقتضی حذف دین از بستر اجتماع، بلکه جذب و دریافت روشن آن در عرصه‌ی عمومی و تلاش بر حفظِ مشارکتِ باورمندانِ اعضاء خویش، به شرطِ تعاملِ عقلانی است. در همین راستا، الهیات سیاسی متاخر، در نظر به نواقص عقل مدرنِ سکولار، با انکار «وضع طبیعی محض» چندوچون نوع هم‌ارزی امرِ طبیعی و فراطبیعی را جستجو می‌کند. از این‌رو، اندیشه توماس، که به‌زعم برخی، محرکی در شکل‌گیری جامعۀ به ظاهر سکولار بود، ادعایی که در مقابل خود مستنداتِ دعویِ خوانشِ درون دینی شدیدا مسیحی را دارد، از نظرگاهی دیگر، می‌تواند نقش ویژه‌ای در شکل‌گیری اندیشۀ جامعۀ پساسکولار داشته باشد. در این مقاله ضمن بررسی دست‌مایه‌های اندیشۀ توماس در شکل‌گیری جامعه‌ی سکولار، با مرور چند خوانش و مناقشه، در سایه اشارات متفکرینی نظیر میلبنک و هابرماس، تاملاتی بر ظرفیت‌های موضع او برای جامعه‌ی پساسکولار خواهیم داشت.

secular roots and post-secular capacities of thomas aquinas’s thought

the interplay between reason and faith, a fundamental query that has been a source of contemplation throughout history, has a social component. thomas aquinas, one of the most influential figures in the history of thought, has had a profound impact on modern society. his ideas were instrumental in the process of secularization, which sought to remove religious doctrine from public life. however, the views of today’s society do not require the removal of religion from society, but its absorption and clear reception in the public arena and efforts to maintain the participation of believers in its members, under the condition of rational interaction. in this regard, late political theology, in view of the shortcomings of modern secular reason, by denying the pure natural state, searches for some kind of equivalence between the natural and the supernatural. therefore, thomas’s thought, which according to some, was a stimulus in the formation of the apparently secular society, a claim that has in front of it the documentation of the claim of strong christian reading within religion, from another point of view, have a special role in the formation of the thought of the post-secular society. in this article, while examining the foundations of thomas’s thought in the formation of secular society, by reviewing several readings and controversies, in the shadow of the references of thinkers such as milbank and habermas, we will have reflections on the capacities of his position for the post-secular society.