فخر رازی: خاستگاه کلام فلسفی

فارابی در احصاء‌العلوم دو شیوه را در کلام متمایز می‌کند: استدلالی و غیراستدلالی. در دوره بعد رویکرد استدلالی در کلام بر رویکرد دیگر غالب می‌شود و کلامی شکل می‌گیرد که به فلسفه بسیار نزدیک است. از این زمان است که گفت وگو و مفاهمه‌ای گسترده میان فیلسوفان و متکلمان اسلامی درمی‌گیرد. مبدع کلام فلسفی، فخر الدین رازی است و با خواجه نصیر به اوج خود می‌رسد. ویژگی‌های مهم کلام جدید این است که منطق را به عنوان روش استدلال در کلام اختیار می‌کنند، موضوعات فلسفی را وارد مباحث کلامی می‌کنند و از آنها بحث می‌کنند، با استمداد از آموزه‌های فلسفی و دیگر علوم سعی می‌کنند از مدعیات دینی دفاع و آن‌ها را تدوین و تبیین کنند. در این مقاله بنابر سرشت تاریخی موضوع با استفاده از گزارش ابن خلدون و مطالعۀ آثار فخر رازی، کیفیت این تحول بررسی و این ویژگی‌های اساسی نشان داده شده است. ادعای این مقاله این است که کسانی مانند غزالی، به ویژه فخر رازی با به کار گرفتن منطق و اصول فلسفی ماهیت کلام را تغییر دادند و آن را به چیزی متفاوت و مشابه با فلسفه تبدیل کردند.

Fakhr AlDin Razi: the FountainHead of Islamic Philosophical ‎Theology (Kalam alFalsafi)‎

Farabi in his book, Ihsa AlOlum, distinguished between two approaches of Kalam (theology): ‎discursive and nondiscursive. In the following period, the discursive Kalam overcame the non‎discursive and became a theological approach which is characterize as philosophical theology. ‎Hereafter, occurred a kind of dialogue and understanding between Islamic philosophers and ‎theologians. Fakhr is the one who established philosophical Kalam and this Kalam culminated in ‎Nasir AlDin Tusi’s philosophical theology. The basic traits of this new theology are: adopting ‎logic as the method of reasoning; bringing and discussing philosophical issues into Kalam; ‎defending and illuminating religious beliefs from a philosophical or scientific point of view. In ‎present paper we have discussed milieu, historical conditions and the ways in which this ‎important change happened based on what Ibn Khaldun took into account, because the thesis is ‎of history of idea