تحلیل انتقادی عبارت «صَوتُ المَراةِ عَورَةٌ» به مثابۀ حدیث و قاعده‌ای فقهی

گفت‌وگوی زن و مرد و شنیدن صدای نامحرم از مقتضیات جامعۀ امروزی است که دربارۀ تعیین حدود و احکام آن اقوال مختلفی از فقهای متقدم و متاخر صادر شده است. این اقوال بر پایۀ روایات و گاه عباراتی است که به مثابۀ روایت در نظر گرفته شده است. بنابراین بررسی اصالت و اعتبارسنجی سندی و دلالی آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد. زیرا در میان مشهورات عباراتی وجود دارد که فاقد هر گونه اصل و ریشه‌اند که به آن‌ها عبارات حدیث‌نما هم گفته می‌شود. از جملۀ چنین احکامی موضوع حرمت سخن گفتن زن در حضور نامحرم است که فقها تلاش کرده‌اند آن را از عبارت «صَوتُ المَراة عَورَة» استخراج کنند. در این تحقیق، که به روش کتابخانه‌ای با رویکردی تحلیلی‌ انتقادی به سامان رسیده است، کوشش شد ضمن بیان اقوال فقها به نقد و بررسی و میزان اعتبار این عبارت پرداخته شود. فقدان عبارت در منابع کهن روایی، نقل آن با صیغۀ تمریض «رُوِیَ»، و مردود دانستن آن توسط جمعی از فقها از قرائنی است که اصالت این روایت را با مشکل جدّی مواجه می‌سازد. کهن‌ترین منبع که این روایت‌انگاره در آن یافت می‌شود کتاب المسائل المهنّائیۀ الاولی علامه حلی است و محتمل است که علامه این تعبیر را از حکم برخی فقها آورده یا برداشت ایشان از روایت «المَراة عَورَة» و سرایت عورت بودن به همۀ جنبه‌ها و ابعاد زن از جمله صدای او بوده باشد. وجود برخی روایات و آیات معارض با این مفهوم و سیرۀ معصومان(ع) نیز موجب تردید در این حرمت است

critical analysis of the phrase ṣaut al-mar`ah ’aurah as a hadith and jurisprudential principle

the conversation between men and women and listening to alien voices is one of the requirements of today’s society. different opinions have been stated by earlier and later islamic jurists on the designation of its limits and rules. these opinions are based on narrations and sometimes phrases considered as tradition. therefore, it seems necessary to examine the authenticity and validation of their documents and implication, because there are some baseless statements among the famous ones which are also called hadith-like phrases. among these rulings is the issue of prohibition of a woman speaking in the presence of aliens, which has been extracted by jurists from the phrase & ṣaut al-mar`ah ’aurah&. this research, which has been organized with a library method and an analytical-critical approach, tries to criticize and evaluate the validity of the opinions of jurists. the absence of the phrase in the ancient narrative sources, its citation with the passive verb (ruvīa), and its rejection by a group of jurists are among evidences that make the authenticity of this narration a serious problem; the oldest available source in which this hadith-like narration is found is allamah hilli’s al-masā`il al-muhannā`iyyah al-ūlā. it is possible that allamah brought this interpretation from the ruling of some jurists or his interpretation of the narration of &al-mar`ah ’aurah& has been generalized to all aspects and dimensions of woman including her voice. the existence of some hadiths and verses that contradict this concept and the conduct of the ahl al-bayt also cast doubts about this prohibition.