نقش نهاد قائم‌مقامی عینی در صیانت از حقوق مستاجران در فقه و حقوق موضوعه

هدف: قوانین حاکم بر روابط موجر و مستاجر در حمایت از حقوق مستاجران املاک تجاری در فرض تلف یا اتلاف آن‌ها ساکت است. زیرا قانون‌گذار تکلیف حق کسب و پیشه و تجارت و حق سرقفلی را به واسطة تلف اعیان املاک تجاری ناشی از حوادث یا اتلاف ناشی از تقصیر موجر یا ثالث معین نکرده است. بنابراین در موضوع یادشده دادرسان با وحدت رویة قضایی مواجه نیستند. جهت پر کردن این خلا در نظام تقنینی‌ قضایی ایران با تاسیس نهاد «قائم‌مقامی عینی» این امکان فراهم می‌شود که از زوال حقوق متعلق به ملک در وضعیت فقدان آن، از طریق انتقال حقوق به مال جایگزین، حفاظت و صیانت شود. هدف مقالة پیش رو تبیین جایگاه حقوقی نهاد قائم‌مقامی عینی در صیانت از حقوق مستاجر است. روش‌شناسی: مقالة پیش رو از روش توصیفی‌ تحلیلی مبتنی بر داده‌های اسنادی و کتابخانه‌ای بهره جسته است. یافته‌ها: طبق یافته‌های پژوهش، قائم‌مقامی در حقوق ایران بر پایة قائم‌مقامی شخصی بنا نهاده شده است. اما مصادیق قائم‌مقامی عینی در برخی متون فقهی و حقوقی از جمله در عقد اجاره، رهن، وقف، بیمه، و ... یافت می‌شود که در این مقاله امکان تحقق قائم‌مقامی عینی در روابط بین موجر و مستاجر مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه: «وجود حق معتبر در معرض زوال» و «امکان انتقال حق به مال جانشین» دو شرط اساسی نهاد قائم‌مقامی عینی است که در صورت تلف و اتلاف اماکن تجاری در دو قالب قراردادی و قانونی (قهری) از حقوق مستاجران صیانت و از انحلال عقد اجاره و اثر آن‌ تخلیة مستاجر از ملک تجاری‌ جلوگیری می‌کند.

the role of the institution of the real representative in protecting the rights of tenants in jurisprudence and positive law

the statutes governing the relationship between the lessor and lessee concerning protecting the rights of lessees of commercial properties remain silent in their presupposition of dissipation and detriment. whereas the legislature has failed to delineate the right to conduct business, trade, and goodwill in the event of loss suffered by a business entity due to accidents or waste caused by the fault of a landlord or third party, henceforth, concerning the aforementioned matter, the prosecutors are not confronted with the principle of the unity of judicial procedure. in order to fill the gap in the legislative-judicial system of iran, establishing the institution of &real representation& makes it possible to protect property rights in the case of its loss through transferring the rights to the replaced property. the purpose of the ensuing article is to elucidate the legal stance of the real representative entity in safeguarding the rights of the lessee. this article employs a descriptive-analytical methodology that relies on the examination of documents and library data. according to the findings of this study, representation in iranian law has been established based on personal representation. however instances of real representation can be found in certain jurisprudential and legal documents such as lease agreements, mortgages, endowments, insurances, and the like. the present article undertakes an analysis of the feasibility of achieving real representation in the lessor-lessee relationship. the two fundamental prerequisites for the real representative entity, which safeguards the rights of lessees in the event of commercial premises loss or destruction, as well as contract dissolution, are &the presence of a legitimate right that is subject to decay& and &the ability to transfer the right to the replaced property&. these conditions apply to both contractual and legal (compulsory) forms. the aforementioned measure serves to impede the termination of the lease agreement and its resultant consequence, namely, the expulsion of the lessee from the commercial premises.