تاملی در تعیین دیه، در جنایت واحد بر هر دو چشمِ افراد دارای یک چشم بینا (ارائۀ راهکار به‌منظور اصلاح قانون مجازات اسلامی)

قانونگذار در دو چشم سالم دیۀ کامل را ثابت می‌داند. در خصوص چشم نابینا نیز قائل به یک ششم دیۀ کامل است و در خصوص چشم سالم افراد دارای یک چشم بینا، میان نابینایی مادرزادی و به علل غیرجنایی با نابینایی به علل جنایی، تفاوت گذاشته است و در اولی قائل به دیۀ کامل و در دومی رای به نصف دیۀ کامل داده است. مسئلۀ اصلی که جُستار حاضر در پی یافتن پاسخ آن است، این است که اگر در اثر جنایت واحد، چشم بینا و نابینای فرد از بین برود یا اینکه منفعت بینایی چشم و چشم نابینا از بین رود، چه مقدار دیه ثابت می‌شود؟ ظرفیت قانون مجازات اسلامی در این زمینه، تنها رای به ثبوت یک دیۀ کامل و یک ششم دیه را مستند به مواد 588، 589 و 691 ق.م.ا برای قضات دادگاه‌ها وجیه می‌نماید. مسئله هرچند از نظر فقهای متقدم مغفول مانده، ولی استفتا از فقهای معاصر نشان از اختلاف میان آنان دارد و در این زمینه در مجموع سه نظر وجود دارد: 1. گروهی برای چشم بینا یک دیۀ کامل و همین گروه در چشم نابینا دو دسته شده‌اند: برخی قائل به ثبوت ارش شده‌اند و برخی سخن از دیۀ چشم ناسالم می‌آورند؛ 2. شماری نیز رای به نصف دیه در چشم بینا و یک‌سوم دیه در چشم نابینا داده‌اند؛ 3. برخی نیز حکم به یک دیۀ کامل را احتیاطی می‌دانند. نگارنده نیز حکم به یک دیۀ کامل را معتبر و مقتضای مبانی فقهی و معلوم‌الاعتبار می‌داند. پژوهش حاضر با استخراج و تنظیم مبانی وارده، به بیان مبانی فتاوا و ارزیابی آنها می‌پردازد و با هم‌افزایی مبانی، با روش اجتهادی، نظر اخیر را متقن می‌سازد و با پیشنهاد اصلاح موادی از قانون مجازات اسلامی، سعی در تامین تمهیدات لازم برای قضات محاکم قضایی به‌منظور صدور احکام مطابق با آموزه‌های فقهی دارد.

Reflection on Determination of Blood Money in a Single Crime on Both Eyes of People with One Sighted Eye (Providing a Solution to Amend the Islamic Penal Code)

In legislator’s view the full blood money for two healthy eyes is proved. Regarding the blind eye, onesixth of the full blood money is determined by the legislator. In the case of the healthy eye of individuals with onesighted eye, a distinction has been made between congenital blindness and noncriminal blindness and blindness due to criminal causes. In the first case, full blood money and in the second case, half of the blood money have been determined by the legislator. The main question for which the present dissertation seeks to find an answer is how much blood money has to be proven if the healthy and blind eyes of a person are destroyed as a result of a single crime or if the blind eye and the eyesight benefit of the other eye are destroyed? The capacity of the Islamic Penal Code in this regard is to justify the verdict of one full blood money and one sixth of it based on Articles 588, 589 and 691 I. P. C. to the judges of the courts. Although in the view of the former jurists the issue has been neglected, the referendum of contemporary jurists shows the difference between them. In this regard, there are totally three opinions: 1. there is a group that dictate a full blood money for the sighted eye. Considering the blind eye, the same group is divided into two groups: some believe in the proof of the indemnity and some speak of the blood money of the unhealthy eye. 2. Some have voted for half of the blood money for the sighted eye and one third of it for the blind eye. 3. Some also consider the judicial decree of a full blood money as a precaution. The author also considers the judicial decree of a full blood money to be valid and obvious as the requirement of jurisprudential principles. Extracting and adjusting the due principles, the present study expresses the principles of fatwas and evaluates them. Through the synergy of the principles and ijtihad method, this study strengthens the latter view. Also proposing amendments to articles of the Islamic Penal Code, it tries to provide the necessary arrangements for judges in courts to issue rulings in accordance with jurisprudential teachings.