تحلیل رابطۀ استیمان و ضمان علی‌الید بر مبنای اذن

یکی از قواعدی که به‌طور پراکنده در ابواب مختلف فقهی چون باب قضا و شهادات، عقد ودیعه، وکالت و ... از آن سخن رفته و استفاده شده است، قاعدۀ استیمان است که اغلب در عبارت «لیس علی الامین الا الیمین» بروز یافته است. به‌رغم شهرت فقهی این قاعده و کاربرد فراوانی که در فقه و حقوق دارد، اما اختلافات در مورد آن نیز فراوان است. این اختلاف‌ها که ناشی از ابهام در رابطۀ میان اذن، امانت و ضمان است، گاه تا جایی امتداد می‌یابد که قاعده بودن آن نیز مورد خدشه قرار می‌گیرد. به‌طوری‌که برخی استیمان را نه قاعدۀ فقهی مستقل که استثنایی بر قاعدۀ ضمان ید محسوب کرده‌اند. قاعده یا استثنا بودن آن بر قاعدۀ فقهی دیگر، نه بحث نظری، که آثار عملی فراوانی دارد. در این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش بوده‌ایم که رابطۀ میان اذن، استیمان و ضمان علی‌الید چیست؟ تحقیق حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، نشان می‌دهد استیمان قاعدۀ مستقل فقهی با احکام و آثار خاص خود است که درون‌مایۀ آن اذن است.

Analysis of the Relationship between Estimân and Zemân ’AlalYad Based on Permission

One of the rules that has been spoken and used in various jurisprudential classifications such as jurisdiction, testimony, contract, trust, power of attorney, etc. is the rule of estimân which is mostly appeared in the phrase Trustee should only swear. Despite the fame of this rule and its wide application in jurisprudence and law, there are many disputes about it. The disagreement that arises from the ambiguity in the relation between permission, trust and liability sometimes extends to the point where its regularity is compromised. Estimân has been considered by some as an exception to the rule of zemân ’alalyad, not an independent jurisprudential rule. Whether it is a rule or an exception to the jurisprudential rule is not a theoretical discussion, but it has many practical implications. This study seeks to answer the question as to what is the relationship between permission, estimân and zemân ’alalyad? A descriptiveanalytical study reveals that estimân is an independent jurisprudential rule with its specific rulings and effects in which permission is an inherent theme.