اعتبارسنجی تقنین با رویکرد تخصصی و اختصاصی به نقش‌آفرینی عقل (مطالعۀ موردی: تنافی در کتاب حدود قانون مجازات اسلامی مصوب 1392)

تقنین فرایند پیچیده‌ای است که با روش اجتهاد به‌مثابۀ مدلی از اندیشه‌ورزی و عقلانیت سامان می‌یابد و«رویکرد تخصصی و اختصاصی به نقش‌آفرینی عقل» از مقومات آن است. روش‌شناسی اجتهاد اقتضا دارد که فرایندهای سه‌گانۀ جامعه‌پذیری عاملان تقنین، شکل‌گیری ساختارهای فیزیکی تقنین و عملیاتی شدن تقنین، در ذیل حقیقت اجتهاد و مقومات آن شکل گیرد و متناسب با زمان، مکان و واقعیت‌های اجتماعی بازتولید شود، وگرنه خروجی آن، قانون منسجم و کارآمدی نخواهد بود. موردپژوهی تنافی در قانون مجازات اسلامی1392 با روش توصیفی تحلیلی پاسخگوی این پرسش است که آیا نقش‌آفرینی عقل در تقنین، با رویکرد تخصصی و اختصاصی، به تمایز بنیادینی در اعتبارسنجی مواد قانونی و کارآمدسازی تقنین می‌انجامد؟ این پرسش در وضعیت موجود تقنین ریشه دارد که همزمان با تحولات گسترده، مبتلابه تولید و بازتولید تنافی‌های متعدد و مکرر بوده که به تنزل کارآمدی عقل و اعتبار اجتهاد در مدیریت واقعیت‌های اجتماعی انجامیده است. اگر اعتبارسنجی با رویکرد تخصصی و اختصاصی بر اساس بایستۀ عدم تنافی انجام گیرد؛ تنافی‌های آشکار و تکراری، تولید و بازتولید نمی‌شود و اعتبار نقش‌آفرینی عقل و کارآمدی اجتهاد در تقنین احیا و ارتقا می‌یابد.

validation of legislation with a specialized and proprietary approach to the role of intellect (case study: the penalties in the book of islamic penal code of 1392)

legislation is a complex process that is organized by ijtihad as a special model of selfreflection and rationality, and a specialized and proprietary approach to the role play of reason is one of its constituents. the methodology of ijtihad requires that the tripartite processes of socialization of the actors, the formation of the physical structures, and the operationalization of legislation be formulated in accordance with the truth of ijtihad and its constituents, and be reproduced in accordance with the time, place and social reality. otherwise, the outcome of the legislative process will not be coherent and effective. using a descriptiveanalytical approach, the case study of negation in the islamic penal code, adopted in 1392, seeks to answer the question of whether the role played by reason in the legislation with a specialized and proprietary approach would lead to a fundamental distinction in validating the legal material and streamlining the law. this question is rooted in the current situation of legislation, which, concurrent with widespread developments, suffers from frequent and multiple production and reproduction of negations which has led to the degradation of the efficiency of reason and the validity of ijtihad in managing social reality. if the validation is done according to a specialized and proprietary approach based on the requirement of the lack of negation, then the apparent and recurrent negations are not produced and reproduced and the validity of the role play of reason and the effectiveness of ijtihad in legislation is revived and promoted.