تحلیل و ارزیابی دیدگاه‌های فقهی راجع به میزان دیۀ پلک‌ها؛ «با تاکید بر مادۀ 590 قانون مجازات اسلامی»

در باب میزان دیۀ پلک‌ها (دیه‌الاجفان) بین فقیهان امامیه اختلاف‌ نظر جدی وجود دارد. مشهور فقیهان با تفکیک بین ازالۀ مجموعی و انفرادی، در حالت اول، دیۀ کامل را ثابت دانسته‌اند و در فرض دوم، به ثبوت یک‌سوم دیۀ چشم در پلک بالا و نصف دیۀ همان چشم در پلک پایین نظر داده‌اند. این دیدگاه مستظهر به ادعای اجماع بوده است و خبر «ظریف‌بن ناصح» نیز از دیگر ادلۀ این قول به‌شمار می‌رود. قانونگذار نیز در مادۀ 590 ق.م.از نظریۀ مشهور پیروی کرده است؛ در مقابل، نگارندگان با استقصای در متون فقهی به چهار موضع متفاوت دیگر از فقیهان دست‌ یافته‌اند. آنچه سبب پیدایش چنین دیدگاه‌های متفاوتی شده، برنتابیدن ادعای تحقق اجماع در مسئله، غیرمعتبر شمردن برخی از روایات مورد استناد و وجود اخبار دیگری در فرض بحث بوده که بسیاری از فقیهان را به اتخاذ مواضع دیگر کشانده است. در مقالۀ حاضر با عنایت به اهمیت و لزوم اقتباس و انطباق قانون‌های موضوعه با احکام شرعی، در پژوهشی توصیفی تحلیلی و با نگاهی مسئله‌محورانه، به نقد و تحلیل دیدگاه‌های موجود در مسئله پرداخته‌ایم و با خدشه در ادلۀ سایر اقوال، درنهایت قول به ثبوت پنج‌ششم دیه، در هر دو حالت ازالۀ انفرادی و اجتماعی پلک‌ها را برگزیده‌ایم.

Analysis and Evaluation of Jurisprudential Views on the Amount of the Blood Money of the Eyelids, with an Emphasis on Article 590 of Islamic Penal Code

There has been serious dispute among the Imamite jurisprudents regarding the amount of the blood money of the eyelids (diya alajfan). The famous jurisprudents, differentiating between the total and solitary destruction, hold that in the former case, the complete amount of blood money is fixed and in the later case, for the upper eyelid it is onethird of the blood money of the eye and for the lower eyelid it is half amount of the blood money of the same eye. This view is based on the claim of consensus and the report of “Zarif ibn Naseh” is another evidence to support this opinion. The Islamic Penal Code also follows the famous theory in this regard in the Article 590. In contrast to the famous promise, the writers have studied exactly the jurisprudential texts and have reached four different standpoints of other jurisprudents. There are several reasons for the development of such different views, including rejecting the claim of reaching a consensus on the matter, invalidating a number of cited traditions, and the existence of other reports on this assumption that have made most of the jurisprudents to hold other positions. The present article, taking into consideration the importance and the necessity of adaption and adaptation of positive law with religious law, uses a descriptiveanalytical method and having a problembased view, analyses the present views on the matter and cast doubts on evidences in other opinions. It finally adopts the view that the amount of blood money in both solitary and total destruction of eyelids is fivesixth of the [complete] blood money.