واکاوی تقدم وجوب حج یا وجوب نذر در صورت تزاحم

یکی از مرجحات باب تزاحم، تقدم زمانی بوده و یکی از مصادیقی که بر این مرجح تطبیق داده شده، آن است که شخصی قبل از استطاعت، نذر کند که در عرفه به زیارت سیّدالشهداء برود و بعد از نذر، مستطیع شود. حال در این‌صورت وظیفۀ ناذرِ مستطیع در روز عرفه رفتن به مکه و به‌جا آوردن اعمال حج است یا اینکه باید به نذر عمل کند و در کربلا حاضر شود؟ برخی از فقها به تقدم نذر فتوا داده‌اند و به دلایلی مانند عدم حصول استطاعت در صورت نذر، جمع عرفی، اهم بودن نذر نسبت به حج و صحیحۀ حلبی استناد کرده‌اند؛ بسیاری از فقها هم به تقدم حج حکم داده‌اند، هر چند که مشرب‌های متعددی ارائه شده است و برخی قائل به انحلال نذر و دسته‌ای مورد بحث را تخصصاً خارج از بحث دانسته و عده‌ای هم از باب تقدم واجب مقید به قدرت عقلی بر واجب مقید به قدرت شرعی، فتوا به تقدم حج داده‌اند. در این جستار با واکاوی ادلۀ طرفین، بیان کرده‌ایم که باید به سه دلیل (ملازم بودن نذر با معصیت خدا، امضایی بودن نذر و عدم امضای آن به‌وسیلۀ شارع و تعبیر برخی از روایات در باب حج) حج را مقدم بدانیم و نکتۀ مورد غفلت آن است که «سبق زمانی» وقتی به‌عنوان مرجح موضوعیت دارد که خصوصیت دیگری وجود نداشته باشد که متاخر را ترجیح دهد و در اینجا بر فرض که تزاحم را بپذیریم و حج را متاخر بدانیم، باز هم به‌دلیل خصوصیاتی که حج را اهم جلوه می‌دهد، باید بر نذر مقدم شود، زیرا صرف سبق وجودی موجب تاکّد در ملاک و شدید شدن وجوب نمی‌شود.